Martyrologia XX wieku

Cmentarz, pomniki związane z wydarzeniami wieku XX z pominięciem I wojny światowej

Cmentarz wojenny w Opoczce Małej

O cmentarzu z I wojny światowej w Opoczce Małej dowiedziałem się z umieszczonego na stronie internetowej gminy Annopol wykazu zabytków. Nie ma go na mapach WIG ani żadnych innych z pomocą których usiłowałem go zlokalizować. Być może zachowano o nim pamięć głównie dlatego, że na jego terenie pochowano też żołnierza Wojska Polskiego poległego we wrześniu 1939 r.? Faktem jest, że cmentarz istnieje i w roku 2007 został odnowiony przez gminę.


Cmentarz żydowski w Siedlcach

Nowy (trzeci z kolei) cmentarz żydowski w Siedlcach został założony w 1825 roku. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1855 roku. W tym czasie społeczność żydowska Siedlec stanowiła większość w ogólnej liczbie mieszkańców miasta. Pierwszy (którego teren jest dziś zabudowany) założono prawdopodobnie w wieku XVII (a zaorano i usunięto pozostałe nagrobki w 1949 r.).


Cmentarz wojenny w Siedlcach

Cmentarz żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej i II wojnie światowej.


Cmentarz wojenny w Woli Wodyńskiej

1 Dywizja Piechoty Legionów im. Józefa Piłsudskiego określana była jako jednostka elitarna. Kadra oficerska w większości miała rodowód legionowy. Wchodzący w skład Dywizji 1 pułk piechoty związany był z tradycją I Legionu. 5 p.p z II Dywizją Legionów. Już 27 VIII - 1 IX 1939 pociągami Dywizja została przetransportowana z Wilna w rejon Wyszkowa. Miała wchodzić w skład Grupy Operacyjnej "Wyszków". W rzeczywistości tworzyła jej trzon - dowódca Dywizji był jednocześnie dowódcą GO. Do walki GO przystąpiła 5 IX 1939 r. 1 D.P., która miano Marszałka otrzymała w 1938 r. szybko zyskała inne miano u swoich przeciwników. Została nazwana żelazną dywizją. Po 11 IX 1 DP wchodziła w skład nowoformowanej armii pod dowództwem gen. Przedrzymirskiego. 11 IX zajęła Kałuszyn i znalazła się w okrążeniu. W swoich wspomnieniach opublikowanych po wojnie, gen. Kowalski (dowódca 1 DP Legionów) napisał odnośnie dnia 11 IX "(...) tegoż dnia dowództwo niemieckie ogłosiło przez radio, że sławna 1 dywizja piechoty Legionów została otoczona i musi się poddać. Na odprawie dowódców zarządziłem, aby podać te wiadomości radia niemieckiego naszym żołnierzom i wyjaśnić, że dywizja może być otoczona, ale przejdzie gdzie chce po brzuchach niemieckich". W nocy 13 IX podjęła próbę przebicia się.


Pomnik w pobliżu dawnego obozu rodzinnego "Bazaru" w Lasach Parczewskich

W roku 1942 w Lasach Parczewskich powstał duży żydowski obóz rodzinny. W pobliżu bagna o nazwie "Rude Bagno". Było to miejsce trudno dostępne. Dziś bagno wysycha. Ukrywający się tu ludzie mieszkali w ziemiankach i jak napisano w paru miejscach trafili tu uciekając z transportów i gett. Obóz ten podobno był ochraniany przez działający tu od przełomu lat 1941/1942 oddział partyzancki założony przez zbiegłych z niewoli czerwonoarmistów. Trwało to do początku grudnia 1942 roku. Wtedy to Niemcy przeprowadzili w Lasach Parczewskich akcję przeciwko partyzantom. Podczas jej trwania otrzymali też informację o ukrywających się w lesie Żydach. Informację potraktowali jako pewną, ponieważ zachowana relacja jednego z żandarmów opowiada o dwukrotnym przeczesywaniu wskazanego rejonu lasu zanim dostrzeżono blaszane kominy wystające z ziemianek. Wszystkich ukrywających się zamordowano. Pochówku dokonali na polecenie Niemców przybyli wcześniej na miejsce Polacy (napisano, że przybyli z Parczewa). Nie był to koniec żydowskich obozów rodzinnych w Lasach Parczewskich. Powstawały następne, lepiej ukryte i zamieszkiwane przez mniejszą liczbę osób. Szacuje się, że przewinęło się przez nie około 2 tysięcy ludzi. Wojnę w nich przeżyło zaś 200 osób. Od wiosny 1943 roku ochronę nad obozami sprawował żydowski oddział partyzancki dowodzony przez Chila Grynszpana. Ochraniał przed Niemcami jak i przed pospolitymi bandytami także ukrywającymi się i w lasach.

Obóz przy Rudym Bagnie stał się cmentarzem. W pobliżu miejsca w którym się znajdował postawiono pomnik. Znajduje się on około 250 m od wąskiej asfaltowej drogi biegnącej przez las w okolicach wsi Białka.


Groby partyzantów w Lasach Parczewskich

Kompleks Lasów Parczewskich, zajmujący powierzchnię około 136 km², podczas II wojny światowej stał się miejscem schronienia. Zarówno dla prześladowanych Żydów, uciekinierów z obozów jenieckich oraz podziemia zbrojnego. Zagrożenie ze strony okupantów i potrzeba przetrwania sprawiły, że także prześladowani musieli walcząc o przetrwanie uzbroić się i walczyć. W zimie 1941/1942 uciekinierzy z obozów jenieckich, żołnierze Armii Czerwonej - utworzyli oddział partyzancki pod dowództwem Fiodora Kowalowa. Stoczył on pierwszą bitwę z Niemcami w dniach 6-8 grudnia 1942 roku. Było to podczas pierwszej z około siedmiu akcji przeciwpartyzanckich przeprowadzonych przez okupantów przeciwko partyzantom do 1944 roku. W Lasach Parczewskich, w miejscu w którym istniał obóz partyzancki powstały mogiły w których spoczęli polegli w walce sowieccy i polscy partyzanci. Obok powstał mały skansen w którym zobaczyć można rozpadające się już ziemianki. Wszystko to około 1800 m od leśnej, utwardzonej drogi przy której postawiono pomnik.


Cmentarz żołnierzy poległych w II wojnie światowej w Hucie Krzeszowskiej

Cmentarz wojenny w Hucie Krzeszowskiej powstał w sąsiedztwie cmentarza parafialnego na skrzyżowaniu dróg łączących Biłgoraj z Ulanowem i Hutę Krzeszowską z Harasiukami. Pochowano tu polskich żołnierzy poległych w roku 1939 i w 1944. Był otoczony niskim murem. Był... Dziś na stronach gminy Harasiuki można przeczytać, że w Hucie Krzeszowskiej znajduje się pomnik.


Cmentarz wojenny w Harasiukach

Cmentarz założony w 1915 roku przy drodze z Harasiuków do Lipiny. Na jego terenie pochowano też żołnierzy poległych w roku 1939.


Mogiła powstańcza w Potoku Stanach

Mogiła znajduje się na łąkach czasami zalewanych przez rzeczkę Staniankę. Pochowano tu kilkunastu powstańców poległych w 1864 r.


Pomnik pomordowanych podczas wojny mieszkańców wsi Pikule

Wieś Pikule znajduje się w Lasach Janowskich. 3 X 1942 roku została spacyfikowana przez Niemców. Pomnik upamiętniający pomordowanych wystawiono w latach sześćdziesiątych XX wieku.


Strony

Subskrybuj RSS - Martyrologia XX wieku