Cmentarz żydowski w Siedlcach

Wysłane przez trobal w czw., 31/05/2012 - 13:39

Nowy (trzeci z kolei) cmentarz żydowski w Siedlcach został założony w 1825 roku. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1855 roku. W tym czasie społeczność żydowska Siedlec stanowiła większość w ogólnej liczbie mieszkańców miasta. Pierwszy (którego teren jest dziś zabudowany) założono prawdopodobnie w wieku XVII (a zaorano i usunięto pozostałe nagrobki w 1949 r.).


Pokaż Judaika na większej mapie
Trochę historii.
Rozwój miasta rozpoczyna się właściwie po przekazaniu Siedlec władzom austriackim przez ks. Adama Czartoryskiego. Było to miasto składające się głównie z drewnianych budynków, które parokrotnie w ciągu każdego stulecia pochłaniał ogień. Nawet hetmanowa Aleksandra z Czartoryskich Ogińska po wzniesieniu pod miastem swojej rezydencji:

W Słowniku geograficznym napisano:
Dla przyozdobienia ubogiej mieściny (...) wystawiła murowany ratusz z wieżą


Siedlce będąc miastem rządowym uzyskały ważny status siedziby władz administracyjnych. Austriackich (stolica Nowej Galicji), Księstwa Warszawskiego (główne miasto departamentu), Królestwa Polskiego (stolica województwa podlaskiego), w okresie 1845 - 1866 miasto powiatowe w guberni lubelskiej, od 1 stycznia 1867 siedziba władz guberni siedleckiej. Z jednej strony władze wznosiły kolejne budynki rządowe, z drugiej przybywało mieszkańców, rozwijały się lokalny przemysł i handel.
Ludność żydowska posiadała m.in od 1859 roku murowaną synagogę. W 1912 r. już dwie synagogi i wiele domów modlitw. Dane liczbowe dotyczące zaludnienia w XIX wieku zacytuję ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich rozwijając skróty i zachowując pisownię oryginału:

Cytuję:
(...) Ludność Siedlec wynosiła w 1827 r. 4414 dusz (w 302 domach), w 1839 r. wzrosła do 5218 (2615 mężczyzn, 2613 kobiet), w tej liczbie było 3727 żydów, 1841 jest 6471 mieszkańców (3301 mężczyzn, 3170 kobiet), w tem 4359 żydów, w 1842 r. na 7071 mieszkańców jest 4710 żydów, w 1846 r. na 8000 mieszkańców 3032 żydów. Następnie ludność zaczyna się zmniejszać; w 1850 r. jest 7472 mieszkańców (4788 żydów), później znowu podnosi się do 7852 w 1853 r. by spaść na 7263 (4804 żydów) w 1855 r. Śród chrześcijan jest w 1859 r. 20 prawosławnych, 38 ewangelików, zresztą katolicy. W 1858 r. Siedlce mają 45 domów murowanych, 209 drewnianych, ubezpieczonych na 441,470 rs., 7628 mieszkańców (5153 żydów, 242 Niemców, 18 Rossyan). W 1859 r. liczba żydów wzrosła do 5893. W 1878 r. było 557 domów i 11,931 mieszkańców (5662 mężczyzn, 6269 kobiet), w tej liczbie 8156 żydów (...)


W okresie objętym statystykami miasto miasto trzykrotnie płonęło w tym raz ogień pochłonął go w 3/4 i raz niemal w całości. Mimo tego wciąż się rozwijało. Nawet po kierowanym przez władze pogromie Żydów 1906 roku (władze gratulują organizatorowi pogromu, ludność zaboru wspiera poszkodowanych słowem i darami). W roku 1921 14685 Żydów to 46% wszystkich mieszkańców Siedlec. Ofiary pogromu z 1906 roku spoczęły na terenie nowego cmentarza żydowskiego. Tu też pochowano w zbiorowych mogiłach około 3000 Żydów zamordowanych przez Niemców do listopada 1942 r.

Mur cmentarza od strony ulicy Szkolnej i brama.













Fragment mogiły zbiorowej z okresu II wojny światowej.





Pomnik (płyta z pomnika wystawionego w 1946 roku?)

























Tutaj też nagrobki przerabiano na tarcze szlifierskie.



Wykorzystałem informacje ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich oraz ze stron Wirtualnego Sztetlu.

Etykiety: 
Judaika
Martyrologia XX wieku
woj. mazowieckie