Legenda

Podczas epidemii cholery panującej w Siemiatyczach w 1710 roku jeden z mieszkańców tej miejscowości miał objawienie nakazujące mu udać się na górę w Grabarce z krzyżem. Sen swój opowiedział unickiemu duchownemu, który zorganizował pielgrzymkę mieszkańców miasta do wskazanego miejsca. Po dojściu wielu pielgrzymów piło wodę ze źródła wypływającego spod góry będącej celem ich wędrówki. Ci którzy się tej wody napili - przeżyli zarazę. Po tych wydarzeniach na górze powstać miała kaplica.

Zaraza z 1710 roku jest faktem. Tak jak przynoszenie i pozostawianie krzyży przez pątników. Ten las krzyży był celem mojej wizyty na Świętej Górze Grabarce. Wg map na górze znajduje się osada o nazwie Grabarka-Klasztor. Ale dzieje klasztoru to dzieje znacznie późniejsze niż te legendarne. Zakonnice przybyły tu bowiem w roku 1948 zakładając jedyny w Polsce żeński klasztor prawosławny. Obecnie są w kraju jeszcze trzy inne.

Kościół w ruinę zamienił się w roku 1915. Nie po raz pierwszy. Tym razem jednak nie podjęto jego odbudowy. Historia świątyni na miejscu zwanym zamkiem niskim wiązana jest jeszcze z księciem Witoldem. W końcu po tej stronie Bugu były już Litwa. Z zamku znajdującego się jeszcze wyżej pozostało niewiele. A kościół użytkowany był przez niemal pięć wieków. Ruiny grożą zawaleniem.

Jak głosi legenda w Kurmanowie znajdowała się grota w której mieszkał pustelnik przybyły z Ławry Peczersko-Kijowskiej. W tym samym miejscu miała powstać ufundowana przez Michała Wydżgę kaplica dworska. Był to rok 1790. W 1831 kaplica została rozbudowana być może wg projektu Piotra Aignera. Klasycystyczny budynek wzniesiony na planie krzyża z wydłużoną nawą frontową uzupełniono o boczne kaplice i zwieńczono kopułą. Od tego czasu budynek służył jako cerkiew greko-katolicka. Do 1875 roku gdy zlikwidowano greko-katolicką diecezję chełmską. Od 1875 roku jest to cerkiew prawosławna. Zmiany przyniosły walki toczone podczas I wojny światowej. Podczas walk świątynia została częściowo uszkodzona.

Buśno jeszcze w XVIII w. należało do unickiej parafii w Chełmie. W 1783 założono tu filię Unickiego Seminarium Diecezjalnego. Pod koniec tego wieku powstała na miejscu parafia greckokatolicka. Kościół pod wezwaniem Zaśnięcia NMP wzniesiono w roku 1795. Miejscowi katolicy przez cały wiek XIX i początek wieku XX należeli do parafii w Uchaniach. Przez ten okres dzieje parafii greckokatolickiej były dość typowe - została w 1875 roku zlikwidowana, a na jej miejscu zaczęła funkcjonować parafia prawosławna. Świątynia była wciąż ta sama ale wyglądała inaczej niż dzisiaj.

Kaplica cmentarna w Husynnem (gmina Dorohusk) powstała około roku 1880. Zlokalizowana na zachód od wsi na skraju lasu. Jej patronem jest św. Maksymilian Kolbe.

Luteranie w okolicach Cycowa pojawili się przed 1873 rokiem. W latach 1880-1881 wznieśli kaplicę w której też znajdowała się szkoła. Odnalezione informacje nie wskazują jednoznacznie na to, że chodzi o budynek kościoła dotąd stojący we wsi. W okresie międzywojennym już mówiło się o kościele i szkole umieszczonej w tym samym budynku. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości dzieci uczęszczały do szkoły powszechnej wraz z dziećmi innych wyznań i innych narodowości.

Po wybudowaniu dworu w Borowiu kasztelanka lubelska Ludwika z Załuskich Moszyńska ufundowała kościół murowany w miejsce starszego drewnianego liczącego sobie w momencie rozbiórki 116 lat. Kościół murowany ufundowany w 1831 konsekrowany był w roku 1845. W latach 1887-1888 otoczony został kamiennym parkanem. Powiększono też okna. W roku 1907 nadbudowano szczyt fasady. W latach siedemdziesiątych XX wieku proboszcz starał się o zgodę na rozbudowę za małej już świątyni. Na przeszkodzie stanęło wpisanie kościoła do rejestru zabytków. Obecnie świątynię zastępuje nowsza i większa, ta zaś wydaje się opuszczona (nie mam pewności czy obiekt nie jest już użytkowany w celach sakralnych).

W Zakępiu (gmina Adamów) stoi od 1989 roku drewniany kościół. Jest ot kaplica dojazdowa parafii w Serokomli. Kościół (bo jednak w swojej historii świątynia ta była i kościołem) jednak wcale nowy nie jest. Stał wcześniej w Łukowcach (gmina Biała Podlaska).

Wieś leży w gminie Wola Uhruska. Patronem kościoła jest św. Stanisław Kostka. Budowlę wzniesiono w latach 1889-1890. Wcześniejsza świątynia w Kosyniu była wykonana z drewna i spłonęła w 1877 roku. Projektantem świątyni murowanej był Wiktor Iwanowicz Syczugow, który nadał jej styl bizantyjsko-rosyjski (na tablicy informacyjnej napisano: bizantyjsko-klasycystyczny). W 1908 roku budowlę wyremontowano. Świątynia nie służyła w tym czasie katolikom, miała też innego patrona.

Kościół w Woli Korybutowej p.w. Najświętszego Serca Jezusa wznoszono w latach 1937-1938. Konsekracji dokonano w roku 1939. Ten właśnie rok zapisano na posadzce przy wejściu.