Judaika

Cmentarze żydowskie, synagogi i inne zabytki trwałe

Synagogi w Piotrkowie Trybunalskim

W drugiej połowie XVII wieku po zniszczeniach jakie przyniosły wojny szwedzkie oraz powstanie kozackie nadawano w wielu miejscowościach przywileje mające zachęcić ludność żydowską do osiedlania się w tych miejscowościach. Tak było też w Piotrkowie. Przybywający tu Żydzi budowali domy w pobliżu zamku starosty tworząc nowe miasto obok starego. Osada żydowska nazywana była Nową Wsią. Jej mieszkańcy wznieśli synagogę i założyli obok niej cmentarz. W wieku XVIII synagoga musiała być już w złym stanie. Obok niej w 1775 (lub 1781) roku z fundacji Herna Piotrkowera wzniesiono małą, murowaną synagogę. W latach 1791-1793 w miejscu starej synagogi wzniesiono Wielką Synagogę, a starszą (małą) przeznaczono na bejt ha-midrasz (miejsce studiów talmudycznych).

Obrazek

Cmentarz żydowski w Nysie

Cmentarz przy ulicy Kaczkowskiego nie jest pierwszym kirkutem w Nysie. Powstał w 1815 roku. Obecność społeczności żydowskiej w Nysie datuje się na co najmniej drugie dziesięciolecie XIV stulecia. W XIX wieku odnaleziono w fundamentach klasztoru św. Barbary macewę zmarłego w listopadzie 1350 roku Arona. Musiał więc już wtedy istnieć cmentarz żydowski. Znajdował się on na terenie dzisiejszego starego miasta. Prawdopodobnie pod koniec XV wieku przestano z niego korzystać. Gdzie znajdowały się kolejne cmentarze? Brak na ten temat informacji. Aż do 1815 roku.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Otwocku

Cmentarz założono w drugiej połowie wieku XIX. Jego powstanie miało związek z walorami uzdrowiskowymi Otwocka. Społeczność żydowska Otwocka korzystała bowiem z cmentarza w Karczewie rosła jednak gwałtownie liczba umierających na miejscu przybyszy spoza Otwocka. Uzdrowisko stało się bardzo popularne nie tylko wśród Żydów zamieszkujących ziemie Rzeczypospolitej. Klimat miasta otoczonego lasami miał dobroczynny wpływ na chorych cierpiących z powodu schorzeń dróg oddechowych. Większość z nich cierpiała na gruźlicę. Często już zbyt zaawansowaną by pomogło leczenie uzdrowiskowe.

Widok od strony Karczewa.


Cmentarz żydowski w Karczewie

Cmentarz znany. Był czas, że pisano o nim. Że publikowano kolejne zdjęcia. Zaczęło się chyba od zdjęcia Tomasza Tomaszewskiego opublikowanego na łamach National Geographic. Zdjęcie poszło w świat i pojawiło się zainteresowanie cmentarzem. Choć sam cmentarz jest przecież znacznie starszy. Mimo braku informacji o dacie jego powstania można przyjąć, że powstał pod koniec XVIII wieku lub na początku wieku XIX.


Synagoga w Ożarowie

Murowaną synagogę w Ożarowie wybudowano w XVIII wieku. Stoi do dziś przy drodze z Ożarowa do Tarłowa. To jak dziś wygląda zawsze odstraszało mnie od robienia zdjęć i poruszania jej tematu.


Cmentarz wojskowy w Lublinie, ul. Biała

Cmentarz przy ulicy Lipowej w Lublinie powstał po wydaniu rozporządzenia przez władze austriackie nakazującego wyznaczenie miejsca pochówków poza granicami miast. Pierwszych pochówków dokonano tu w roku 1811. Wkrótce teren przeznaczony do celów grzebalnych okazał się za mały i cmentarz powiększono. Do II wojny światowej teren cmentarza powiększano co najmniej czterokrotnie. W sąsiedztwie cmentarza rzymskokatolickiego powstały ewangelicko-augsburski i prawosławny. Śladem dawnych podziałów pozostają fragmenty murów wewnątrz obecnej nekropolii. W roku 1915 wojskowe władze austro-węgierskie wydzieliły z części rzymskokatolickiej teren na którym dokonano pochówku żołnierzy poległych podczas działań wojennych w I wojnie światowej. Część ta dziś nazywana jest cmentarzem wojskowo-komunalnym i ma osobne wejście od ulicy Białej. Sąsiaduje ona z budynkami Radia Lublin.

Stare kwatery austro-węgierskie wyglądają dziś dość ubogo. Zniknęły dawne krzyże. Na ich teren miejscami wkraczają nowsze pochówki.


Cmentarz żydowski "na Wieniawie" w Lublinie

Wieniawa była miastem prywatnym założonym przy samej granicy Lublina. Prawa miejskie otrzymała na przełomie XVI i XVII wieku. Od początku jednak pozostawała w cieniu swojego sąsiada. Długo nie było tu zabudowy murowanej, a jedyną budowlą sakralną była synagoga. Większość mieszkańców stanowili ubodzy Żydzi. Ich cmentarz funkcjonował niemal od XVIII wieku do czasu okupacji niemieckiej. Osada utraciła prawa miejskie w 1870 roku. W 1916 roku została włączona w granice rozrastającego się Lublina. Zatarciu uległ jej dawny układ przestrzenny. Zniknął rynek i cała zabudowa drewniana. Kirkut po przesiedleniu wieniawskich Żydów do lubelskiego getta został zdewastowany, a na jego części okupanci utworzyli istniejący do dziś stadion.


Synagoga w Chełmie

Dokładniej jest to synagoga mała (bethamidrasz). Wzniesiona w latach 1912-1914. Użytkowana zgodnie z przeznaczeniem do II wojny światowej.


Cmentarz żydowski w Piaskach

Choć miejscowość znana jest głównie z istnienia tu ruin kościoła zwolenników Kalwina, a nawet nazwa miejscowości często podawana jest w formie Piaski Luterskie to jednak miasto nie było zamieszkiwane przez wyznawców jednej religii. Już w wieku XVI zamieszkiwali tu Żydzi. W wiekach XVII i XVIII ich liczba wciąż rosła. I na pewno miało to związek z handlową rolą tej miejscowości. W wieku XIX społeczność żydowska stanowiła już większość mieszkańców. Posiadali bożnicę, szkoły i dwa cmentarze. Stary cmentarz zajmuje dziś plac targowy. Nowy w okresie II wojny światowej stał się miejscem zagłady wielu ludzi dla których getto w Piaskach miało być tylko przystankiem w drodze do obozu w Bełżcu. Nagrobki na terenie cmentarza zniszczono. Sam cmentarz porosły drzewa. Pozostało do dziś tylko kilka stel nagrobnych i tylko jedna z nich jeszcze nie leży na ziemi.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Ulanowie

Przyjmuje się, że cmentarz żydowski w Ulanowie założono około roku 1700. Społeczność żydowska pojawiła się tu jednak niemal 100 lat wcześniej, zaraz po lokacji miasta. Na przełomie wieków XIX i XX funkcjonowały w Ulanowie trzy synagogi, a Żydzi stanowili większość mieszkańców miasta. Ten stan zmienił się w wyniku wojny światowej. W roku 1921, w spisie powszechnym stwierdzono w mieście obecność niespełna 900 osób wyznania mojżeszowego. To już tylko blisko 40% ogólnej liczby mieszkańców. Cmentarz użytkowany był nieprzerwanie do roku 1942.

Obrazek

Strony

Subskrybuj RSS - Judaika