Złe miejsca dla ślimaków

Brak jest informacji o dacie założenia cmentarza. Na jednym z nagrobków odnaleziono rok 1854 jako datę śmierci osoby na której grobie macewę umieszczono. Cmentarz ten jest zarazem miejscem w którym pochowano w zbiorowych grobach Żydów z getta w Parysowie zamordowanych podczas likwidacji getta.

Jak podaje wydany w 1882 roku tom IV Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich:

Z informacji zamieszczony na stronach Wirtualnego Sztetlu wynika, że w 1909 roku w Kołbieli mieszkało 2077 osób wyznania mojżeszowego co stanowiło 89% wszystkich mieszkańców.
Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z początku wieku XV. O Żydach w Kołbieli pierwszy raz wspomniano w zachowanych dokumentach w wieku XVIII. Gminę żydowską utworzono w roku 1853. Być może wtedy też powstał leżący w pewnym oddaleniu od zabudowań cmentarz żydowski.

W drugiej połowie XVII wieku po zniszczeniach jakie przyniosły wojny szwedzkie oraz powstanie kozackie nadawano w wielu miejscowościach przywileje mające zachęcić ludność żydowską do osiedlania się w tych miejscowościach. Tak było też w Piotrkowie. Przybywający tu Żydzi budowali domy w pobliżu zamku starosty tworząc nowe miasto obok starego. Osada żydowska nazywana była Nową Wsią. Jej mieszkańcy wznieśli synagogę i założyli obok niej cmentarz. W wieku XVIII synagoga musiała być już w złym stanie. Obok niej w 1775 (lub 1781) roku z fundacji Herna Piotrkowera wzniesiono małą, murowaną synagogę. W latach 1791-1793 w miejscu starej synagogi wzniesiono Wielką Synagogę, a starszą (małą) przeznaczono na bejt ha-midrasz (miejsce studiów talmudycznych).

Zamek. Pałac. A dziś ruiny zamku. Zamek w Strzelcach wzniesiono na początku wieku XIV. Prawdopodobnie przylegał do murów miejskich. Miasto umocniono w 1323 roku. Ponieważ nazwa osady pochodzi od strzelców książęcych, których główną działalnością były polowania w otaczających osadę lasach można przyjąć, że właśnie ci strzelcy byli pierwszymi mieszkańcami miasta. Zamek stał się główną siedzibą księcia Alberta - syna księcia Bolesława I. Za panowania Alberta Strzelce były stolicą wydzielonego z księstwa opolskiego księstwa strzeleckiego. Po śmierci Bolesława I w 1366 księstwem samodzielnie rządził jego syn Albert. Po jego śmierci, która nastąpiła dziewięć lat później księstwo było zarządzane przez książąt opolskich lub niemodlińskich. Zamek więc nie był już główną siedzibą księcia. Ostatnim księciem strzeleckim był Bolko V zmarły w 1460 roku.

Cmentarz przy ulicy Kaczkowskiego nie jest pierwszym kirkutem w Nysie. Powstał w 1815 roku. Obecność społeczności żydowskiej w Nysie datuje się na co najmniej drugie dziesięciolecie XIV stulecia. W XIX wieku odnaleziono w fundamentach klasztoru św. Barbary macewę zmarłego w listopadzie 1350 roku Arona. Musiał więc już wtedy istnieć cmentarz żydowski. Znajdował się on na terenie dzisiejszego starego miasta. Prawdopodobnie pod koniec XV wieku przestano z niego korzystać. Gdzie znajdowały się kolejne cmentarze? Brak na ten temat informacji. Aż do 1815 roku.

Decyzję o założeniu cmentarza centralnego podjęto w roku 1951. Przenoszono na jego teren ciała z mogił na terenie miasta i jego okolic. Na terenie samego Sandomierza zewidencjonowano ponad 180 mogił poległych czerwonoarmistów oraz mogiłę jeńców radzieckich stworzoną przez okupantów niemieckich w pobliżu jednego z sandomierskich cmentarzy. Dziwić nieco może powoływanie się na ustawę o grobach wojennych z 1933 roku. W stosunku cmentarzy i grobów z I wojny światowej niejednokrotnie ją przecież ignorowano.

Moszna - znana z pałacu i mieszczącego się tu Centrum Leczenia Nerwic - jest miejscowością o chyba niezbyt dobrze znanej przeszłości. W okolicach pałacu odkryto stare piwnice, a także resztki drewnianej palisady o rodowodzie średniowiecznym. Nazwa miejscowości pochodzić ma od rodu do którego miejscowość należała w średniowieczu (Mosce lub Moschin). Przez Mosznę przebiega droga łącząca Prudnik z Krapkowicami. Przy drodze w paru miejscach znajdują się drogowskazy informujące o zamku. Ale nie jest to budowla obronna. Ten pałac powstał w czasach pokoju i pełnić miał rolę budowli reprezentacyjnej. Właściciel był synem niemieckiego przemysłowca mieszkającego w pobliskich Kujawach. Ja zaś pojawiłem się tu dość przypadkowo i tylko przejazdem.

Cmentarz założono w drugiej połowie wieku XIX. Jego powstanie miało związek z walorami uzdrowiskowymi Otwocka. Społeczność żydowska Otwocka korzystała bowiem z cmentarza w Karczewie rosła jednak gwałtownie liczba umierających na miejscu przybyszy spoza Otwocka. Uzdrowisko stało się bardzo popularne nie tylko wśród Żydów zamieszkujących ziemie Rzeczypospolitej. Klimat miasta otoczonego lasami miał dobroczynny wpływ na chorych cierpiących z powodu schorzeń dróg oddechowych. Większość z nich cierpiała na gruźlicę. Często już zbyt zaawansowaną by pomogło leczenie uzdrowiskowe.

Widok od strony Karczewa.

Cmentarz znany. Był czas, że pisano o nim. Że publikowano kolejne zdjęcia. Zaczęło się chyba od zdjęcia Tomasza Tomaszewskiego opublikowanego na łamach National Geographic. Zdjęcie poszło w świat i pojawiło się zainteresowanie cmentarzem. Choć sam cmentarz jest przecież znacznie starszy. Mimo braku informacji o dacie jego powstania można przyjąć, że powstał pod koniec XVIII wieku lub na początku wieku XIX.

Murowaną synagogę w Ożarowie wybudowano w XVIII wieku. Stoi do dziś przy drodze z Ożarowa do Tarłowa. To jak dziś wygląda zawsze odstraszało mnie od robienia zdjęć i poruszania jej tematu.