Złe miejsca dla ślimaków

Dwór w pierwszej połowie XIX wieku wzniesiono dla rodziny Marianny z Czempińskich Piaskowskiej - dziedziczki Zadybia od 1833 roku. Był przebudowywany w drugiej połowie XIX wieku oraz w 1960 roku gdy umieszczono w nim szkołę.

1 Dywizja Piechoty Legionów im. Józefa Piłsudskiego określana była jako jednostka elitarna. Kadra oficerska w większości miała rodowód legionowy. Wchodzący w skład Dywizji 1 pułk piechoty związany był z tradycją I Legionu. 5 p.p z II Dywizją Legionów. Już 27 VIII - 1 IX 1939 pociągami Dywizja została przetransportowana z Wilna w rejon Wyszkowa. Miała wchodzić w skład Grupy Operacyjnej "Wyszków". W rzeczywistości tworzyła jej trzon - dowódca Dywizji był jednocześnie dowódcą GO. Do walki GO przystąpiła 5 IX 1939 r. 1 D.P., która miano Marszałka otrzymała w 1938 r. szybko zyskała inne miano u swoich przeciwników. Została nazwana żelazną dywizją. Po 11 IX 1 DP wchodziła w skład nowoformowanej armii pod dowództwem gen. Przedrzymirskiego. 11 IX zajęła Kałuszyn i znalazła się w okrążeniu. W swoich wspomnieniach opublikowanych po wojnie, gen. Kowalski (dowódca 1 DP Legionów) napisał odnośnie dnia 11 IX "(...) tegoż dnia dowództwo niemieckie ogłosiło przez radio, że sławna 1 dywizja piechoty Legionów została otoczona i musi się poddać. Na odprawie dowódców zarządziłem, aby podać te wiadomości radia niemieckiego naszym żołnierzom i wyjaśnić, że dywizja może być otoczona, ale przejdzie gdzie chce po brzuchach niemieckich". W nocy 13 IX podjęła próbę przebicia się.

Cmentarz w Seroczynie powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku. Pewny tego nie jestem. Jednak w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich brak wzmianki o społeczności żydowskiej w Seroczynie. Jest za to informacja o społeczności żydowskiej zamieszkującej teren gminy Wodynie w 1827 roku - 434 osoby. Ale w Wodyniach i jego okolicach nie odnalazłem cmentarza żydowskiego na starych mapach. W roku 1921 spis powszechny wykazał w Seroczynie blisko 200 osób wyznania mojżeszowego. Jeszcze przed II wojną światową rozebrano tu synagogę. Podczas okupacji niemieckiej cmentarz zdewastowano usuwając i rozbijając nagrobki. Jednak teren cmentarza do dziś nie został wykorzystany w innych celach. Częściowo zachował się rów go otaczający, nie ma ogrodzenia i bramy.

Widok od ulicy Glinianej

Na terenie cmentarza rzymskokatolickiego w Sosnowicy (woj. lubelskie) znajduje się kwatera powstańców.
14 marca 1863 roku dwa oddziały powstańców zaatakowały Sosnowicę w celu rozbicia stacjonujących tu oddziałów rosyjskich. Zdobyły osadę. Nic nie wspomina się o poległych w tej bitwie lecz wątpliwe jest by rozbito dwie roty piechoty bez ponoszenia strat własnych.

Budowniczym dworu był Adam Przanowski, który nabył dobra potoczkowskie (powiat janowski, gmina Potok Wielki) od Wolskich w 1870 roku. Ostatnim właścicielem pozbawionym majątku w 1944 roku był Wacław Przanowski. Od 1961 roku dwór jest siedzibą szkoły rolniczej (Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Potoczku). W pobliżu dworu znajdują się także zabudowania folwarczne wraz z nim wpisane do rejestru zabytków.

Mogiła znajduje się w lesie około 2 km od zabudowań wsi Katy. Tuż obok niej zaczyna się bagno, co nasunęło mi skojarzenia z "Bazarem" w Lasach Parczewskich powstałym obok Rudego Bagna. W opracowaniu Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce. Woj. tarnobrzeskie Marek Florek powołując się na dwa opracowania określił mogiłę jako Mogiłę zbiorową ludności cywilnej z II wojny światowej. Tymczasem napis umieszczony na tablicy pamiątkowej określa zmarłych jako partyzantów poległych w walce.

Ostrów - jak sama nazwa wskazuje - był wyspą. Osadę założono bowiem w pobliżu rzeki Tyśmienicy, w sąsiedztwie bagien i jezior. Ale był też wyspą innego rodzaju. Odcięcie od świata, którego doświadczał sprawiło, że jego historia była czasami inna niż nawet całkiem bliskiej okolicy.

Jak napisano na stronach Wirtualnego Sztetlu: w Sosnowicy prawdopodobnie był kirkut. Sosnowica nie była i nie jest dużą miejscowością. Mieszkało w niej mniej niż 300 wyznawców judaizmu. Kirkut powstał prawdopodobnie w latach trzydziestych dwudziestego wieku. Nie odnalazłem go na przedwojennych mapach WIG. Gdy mapy te powstawały prawdopodobnie jeszcze cmentarza nie było. Dziś jest miejscem w lesie. Na informacje o tym cmentarzu trafiłem przeglądając opis trasy turystycznej. Słowa "Z Sosnowicy szlak prowadzi obok dawnego cmentarza żydowskiego - kirkutu" były dla mnie wystarczającą zachętą. Do opisu załączono tylko miniaturkę zdjęcia tablicy informacyjnej. Miejsce to jest też zaznaczone na mapie gminy znajdującej się w centrum osady.

W roku 1942 w Lasach Parczewskich powstał duży żydowski obóz rodzinny. W pobliżu bagna o nazwie "Rude Bagno". Było to miejsce trudno dostępne. Dziś bagno wysycha. Ukrywający się tu ludzie mieszkali w ziemiankach i jak napisano w paru miejscach trafili tu uciekając z transportów i gett. Obóz ten podobno był ochraniany przez działający tu od przełomu lat 1941/1942 oddział partyzancki założony przez zbiegłych z niewoli czerwonoarmistów. Trwało to do początku grudnia 1942 roku. Wtedy to Niemcy przeprowadzili w Lasach Parczewskich akcję przeciwko partyzantom. Podczas jej trwania otrzymali też informację o ukrywających się w lesie Żydach. Informację potraktowali jako pewną, ponieważ zachowana relacja jednego z żandarmów opowiada o dwukrotnym przeczesywaniu wskazanego rejonu lasu zanim dostrzeżono blaszane kominy wystające z ziemianek. Wszystkich ukrywających się zamordowano. Pochówku dokonali na polecenie Niemców przybyli wcześniej na miejsce Polacy (napisano, że przybyli z Parczewa). Nie był to koniec żydowskich obozów rodzinnych w Lasach Parczewskich. Powstawały następne, lepiej ukryte i zamieszkiwane przez mniejszą liczbę osób. Szacuje się, że przewinęło się przez nie około 2 tysięcy ludzi. Wojnę w nich przeżyło zaś 200 osób. Od wiosny 1943 roku ochronę nad obozami sprawował żydowski oddział partyzancki dowodzony przez Chila Grynszpana. Ochraniał przed Niemcami jak i przed pospolitymi bandytami także ukrywającymi się i w lasach.

Obóz przy Rudym Bagnie stał się cmentarzem. W pobliżu miejsca w którym się znajdował postawiono pomnik. Znajduje się on około 250 m od wąskiej asfaltowej drogi biegnącej przez las w okolicach wsi Białka.

W mogile zbiorowej spoczywa prawdopodobnie piętnastu żołnierzy poległych w lipcu 1915 roku. Ich ciała przeniesiono w obecne miejsce w roku 1995 o kilkanaście metrów od poprzedniej lokalizacji przy stromym stoku, który zaczęto wykorzystywać jako kopalnię piachu. Przy mogile przebiega szosa Ostrów-Ewunin.