Złe miejsca dla ślimaków

O Buśnie coś niecoś napisałem w wątku poświęconym tamtejszemu kościołowi. Między innymi wspomniałem tam o cmentarzu prawosławnym... Chyba na wyrost. Wiedziałem, że były tam trzy cmentarze i jednego z nich nie widziałem. Sądziłem, że prawosławnego właśnie. Ponowna wizyta w Buśnie pozwoliła mi tylko stwierdzić, że to jeszcze jeden cmentarz katolicki. Być może był cmentarzem prawosławnym zanim nim się stał? Tego jeszcze nie wiem. Pomiędzy tymi cmentarzami znajduje się zagajnik. Na pierwszy rzut oka miejsce nie warte większego zainteresowania.

Buśno jeszcze w XVIII w. należało do unickiej parafii w Chełmie. W 1783 założono tu filię Unickiego Seminarium Diecezjalnego. Pod koniec tego wieku powstała na miejscu parafia greckokatolicka. Kościół pod wezwaniem Zaśnięcia NMP wzniesiono w roku 1795. Miejscowi katolicy przez cały wiek XIX i początek wieku XX należeli do parafii w Uchaniach. Przez ten okres dzieje parafii greckokatolickiej były dość typowe - została w 1875 roku zlikwidowana, a na jej miejscu zaczęła funkcjonować parafia prawosławna. Świątynia była wciąż ta sama ale wyglądała inaczej niż dzisiaj.

W grudniu 1939 roku około dwóch tysięcy mężczyzn wyznania mojżeszowego zostało zmuszonych do opuszczenia Chełma i udania się do Hrubieszowa. Drogę odbywali pieszo pod nadzorem okupantów. Nie dający rady maszerować byli zabijani. Marsz ten - nazywany Marszem Śmierci - przeżyło około 200 mężczyzn. Przy drodze do Hrubieszowa na pewno jest więcej takich miejsc niż to w Buśnie (gmina Białopole). Pochowanych tu 150 mężczyzn upamiętniono w roku 2010. Krótka relacja z uroczystości odsłonięcia pomnika na stronie Dziennika Wschodniego

Cmentarz odnalazłem na mapach WIG i Geoportalu. Zdjęcia satelitarne, lotnicze oraz same mapy pokazywały, że cmentarz znajduje się około 70 m od utwardzonej drogi i prowadzi do niego ścieżka lub droga gruntowa. Poza tym na zdjęciach widać było tylko drzewa. Gmina Białopole na swojej stronie internetowej nie informuje o tej nekropolii. Sama miejscowość znajduje się na terenach objętych wysiedleniami powojennymi. A historia... Historia wsi przypomina o:

istniejącej tu już w 1507 roku parafii prawosławnej

O drewnianej świątyni powstałej w wieku XVI.

O zmianie wyznania wiernych prawosławia wraz z przyjęciem przez diecezję chełmską postanowień unii brzeskiej.

O ponownym erygowaniu cerkwi i parafii w roku 1676 przez króla Jana III.

O pożarze cerkwi w 1845 roku wywołanym prawdopodobnie uderzeniem pioruna i budowie nowej świątyni dwa lata później.

W roku 1845 parafia otrzymała jako patrona świętego Jerzego.

W roku 1875 wraz z likwidacją unickiej diecezji
chełmskiej parafia wraz z wiernymi i proboszczem przeszła na prawosławie.

Prawdopodobnie parafianie mimo zmian i upływu czasu korzystali z jednej nekropolii. Wycofujące się wojska rosyjskie w 1915 roku zabrały z sobą niemal wszystkich prawosławnych - tak jak na całym dzisiejszym wschodzie Polski. Dlatego cerkiew została zamknięta. Polityka władz II RP była taka, że mimo powrotu ludności po zakończeniu wojen nadal nie wyrażano zgody na otwarcie świątyń. Tak było i w Strzelcach. Do roku 1938 tylko parokrotnie pozwolono świątynie otworzyć dla celów religijnych. A w 1938 roku rozebrano ją w ramach akcji likwidacji cerkwi na Chełmszczyźnie. A o mieszkańcach tej wsi w 1926 roku przeczytać można, że było ich 568. Skład etniczny to Polacy, Rusini (tak pisano o Ukraińcach), Czesi, Żydzi i "Morawiacy". Zmiany w zaludnieniu przyniosła okupacja niemiecka i władza komunistów. Obecnie zmienia się też chyba pamięć o przeszłości wsi. Cerkwi nie ma od 1938 roku. Cmentarz jest, a jakby go nie było.

Odnalezienie cmentarza nie było trudne. To miał być zagajnik wśród pól za wsią. I tak właśnie wygląda.



Na miejscu przeżyłem jednak pewne zaskoczenie. Nie ma tu drogi prowadzącej do cmentarza. Między asfaltową drogą i cmentarzem jest za to obszar wykorzystany do rekultywacji odpadów z kilku wysypisk śmieci z okolic Chełma. Unia Europejska dofinansowała. Władze gminy dały teren. I teraz rekultywują się odpady w sąsiedztwie cmentarza.



Z zaoranego pasa ziemi wyłażą stare garnki, fragmenty ceramiki sanitarnej...

Cmentarz wojenny na temat którego niewiele potrafię napisać ponad to co zapisano na tablicy informacyjnej.

Maziarnia Strzelecka to osada położona w lasach zarządzanych przez Nadleśnictwo Strzelce. Lasy te w 1875 roku nabył Józef hrabia Zamoyski, a dwa lata później odsprzedał Ordynacji Zamoyskiej. W roku 1903 rozpoczęto i zakończono budowę pałacyku myśliwskiego, który - jak się zaraz okazało - wymagał pilnie przebudowy ponieważ w projekcie nie uwzględniono charakterystyki podłoża. Teren na jakim budynek wzniesiono jest podmokły. Wody gruntowe przesiąkały do piwnic. Przebudowę przeprowadzono pod kierunkiem warszawskiego architekta Jana Heuricha. Od tego momentu do wybuchu I wojny światowej pałac odwiedzany był zimą, gdy jego właściciele organizowali w lasach strzeleckich polowania.

Dubienka (powiat chełmski) otrzymała prawa miejskie w 1588 roku od króla Zygmunta III. Chcąc przyspieszyć rozwój tego miasta królewskiego król kilka lat po lokacji wydał przywilej zezwalający na osiedlanie się tutaj Żydów. W wieku XVIII stanowili oni znaczną większość mieszkańców. Z Bugiem miasto łączyło się przez jego dopływ - rzekę Wełniankę. A ponieważ Bug był wówczas rzeką spławną mieszkańcy Dubienki zajmowali się także handlem zbożem spławianym tą rzeką. Z tą działalnością związane były także żydowskie warsztaty szkutnicze.

Cmentarz żydowski w Dubience powstał najprawdopodobniej już pod koniec wieku XVI. Spoczywa na jego terenie jeden z pierwszych cadyków Uri Fajwel. Dziś w prawdopodobnym miejscu jego pochówku znajduje się nagrobek i skrzynka na "kwitełech" zostawiane przez przybywających tu czasami chasydów.

Uchańka - wieś położona nad Bugiem w pobliżu Dubienki. 18 VII 1792 na polach w sąsiedztwie Dubienki wojska dowodzone przez Tadeusza Kościuszkę stoczyły przegraną bitwę z wojskami rosyjskimi. W roku 1861 w miejscu tradycyjnie wskazywanym jako punkt dowodzenie T. Kościuszki usypano kopiec. W roku 1964 odnowiono go i podwyższono do 10 m. Na szczycie umieszczono trzy maszty.

Kaplica cmentarna w Husynnem (gmina Dorohusk) powstała około roku 1880. Zlokalizowana na zachód od wsi na skraju lasu. Jej patronem jest św. Maksymilian Kolbe.

Cmentarz znajduje się na południowy zachód od Dorohuska (a na północ od zabudowań Turki) przy polnej drodze. Miejsce na mapach oznaczone jest jako "Moskale". W roku 2001 na terenie cmentarza władze gminy postawiły skromny pomnik.