Złe miejsca dla ślimaków

Kościół powstał z fundacji Hieronima Floriana Radziwiłła w latach 1739-1742 jako świątynia greko-katolicka. Podczas budowy uwzględniono postanowienia Synodu Zamojskiego z 1720 roku, które nakazywały urządzać wnętrze cerkwi greko-katolickich tak samo jak kościołów łacińskich. Obok kościoła obecnie rzymskokatolickiego znajduje się drewniana dzwonnica z 1739 roku.

Obecny kościół w Dołhobrodach wybudowano na przełomie lat 20 i 30 XX-go wieku. Zastąpił on drewnianą świątynię z roku 1701 powstałą z fundacji Radziwiłłów. W 1875 roku cerkiew odebrano grekokatolikom i umieszczono przy niej prawosławnego popa. Parafian z urzędu uznano za prawosławnych. Nie odbyło się to spokojnie. Dołhobrodzianie jak mogli tak bronili dostępu do świątyni. Wyznaczali warty, odbierali popom klucze. Władze za te czyny jak i za samowolne modlitwy w cerkwi w obrządku greckokatolickim spotykały parafian dołhobrodzkich represje. Przepisani na prawosławie nie akceptowali tej decyzji.

Kamień z listą 34 osób zamordowanych 5 lutego 1943 roku w Lendzie Wielkim nie przypomina historii tylko ludzi. Rzadko jednak ludzie ginęli tak bez powodu. W przypadku tego mordu popełnionego przez okupantów istnieje kilka informacji.

Pomnik pomordowanych Romów z taboru zatrzymanego w pobliżu Ułęża przypomina o zdarzeniu, którego nawet data nie jest dokładnie określona. Świadkowie twierdzą, że było to wiosną 1940 roku. IPN na podstawie dokumentów podaje, że odbyły się w tej okolicy dwie taki egzekucje. Jedna w 1941 roku, druga w 1942 lub 1943. W tej pierwszej wg dokumentów zginąć miało 41 osób obu płci i w różnym wieku. Być może liczba zamordowanych była większa.

Wg opisu sporządzonego przez Oddział Wojskowy PTTK w Chełmie mogiła miała znajdować się 30 m od leśniczówki za wioską. Zanim rozpocząłem poszukiwania zagadnąłem mężczyznę myjącego samochód przy ostatniej posesji pytaniem czy wie gdzie mam jej szukać. Okazało się, że przy niej rozmawiamy.

Cmentarz nazywany jest cmentarzem w Kamieniu co jest mylące. Znajduje się on bowiem w lesie pomiędzy Piotrawinem-Kolonią a Kopaniną Kamieńską.

Zapytany o drogę do cmentarza w Kamieniu jeden z jego mieszkańców odesłał mnie z okolic starego koryta Wisły gdzie zawędrowałem. Pamiętał, że jako uczeń szkoły podstawowej w Kamieniu wraz z innymi uczniami opiekowali się cmentarzem. Opowiadał mi o siedmiu krzyżach na mogiłach. O alejce odchodzącej od leśnej drogi w głąb cmentarza...

W latach 1942-1944 dokonywano tu masowych rozstrzelań. Łącznie zginęło tu i zostało też tu pochowanych w masowych grobach około 2,5 tys. ludzi. Nie ma w powiecie garwolińskim drugiego miejsca w którym zginęłoby tak wielu ludzi. Ginęli Polacy, także ci pochodzenia romskiego i żydowskiego oraz jeńcy radzieccy.
Pomnik znajduje się przy samej drodze Warszawa - Lublin przed Garwolinem od strony Warszawy. Samo miejsce pamięci zwane "Lisimi Jamami" jest ok. 100 m dalej, w głębi lasu.

W roku 1890 wierni cerkwi prawosławnej w Sosnowicy przenieśli starą cerkiew na miejscowy cmentarz. Tam ją odnowili. Na miejscu w którym stała ona wcześniej rozpoczęto zaś budowę nowej cerkwi, która otrzymała wezwanie św. św. Pierwszych Apostołów Piotra i Pawła. W tym czasie parafia sosnowicka liczyła niemal 2 i pół tysiąca wiernych wyznania prawosławnego. Budowę zakończono w roku 1893.

W okresie XVI - XVIII w. w Dratowie znajdowała się cerkiew parafialna p.w. św. Mikołaja. Parafię tą zlikwidowano na krótko w akcie represji po powstaniu styczniowym, w którym dratowscy unici brali czynny udział. Nie trwało to długo. W latach 70 XIX znów Dratów jest siedzibą parafii. Wierni korzystali wówczas z drewnianej cerkwi znajdującej się około 200 m od obecnej świątyni. Murowana cerkiew powstała w latach 1889-1890. jest ona otoczona przez 24 lipy. Tyleż samo tych drzew rośnie wzdłuż alei prowadzącej do cerkwi. W 1915 wewnątrz świątyni przez krótki czas znajdował się szpital wojenny. Zmarłych w nim żołnierzy chowano za cerkwią. Tak powstał na tyłach cerkwi cmentarz wojenny.

Jako lokalizację tego cmentarza podaję się często Borów z zaznaczeniem, że znajduje się przy dawnych zabudowaniach folwarcznych, na wzgórzu i 2 km od drugiego cmentarza w Borowie. W miarę bezproblemowo dotrzeć tu można od miejscowości Trzciniec, której pola z tej strony wsi zaliczane są do Kolonii Borów.