Złe miejsca dla ślimaków

Rossosz nie miała szczęścia do kościołów. Obecny pochodzi z 1908 roku. Wieżę dobudowano mu parę lat później. Tymczasem historia miejscowości mówi o kościołach wznoszonych w XVI i XVII wieku. Inaczej niż w wielu miejscach tu największe zniszczenia i upadek miasta związane są z działalnością nie Szwedów tylko Lisowczyków.

Cmentarz powstał w XVII w. Pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej pochodzą z wieku XVI. Istnienie licznej społeczności żydowskiej wiązane jest nie tylko z lokalizacją miasta na trasie Wilno - Kraków. Drugim istotnym elementem mającym wpływ na liczebność społeczności żydowskiej były ograniczenia osiedlania w pobliskiej Białej Podlaskiej. Niewiele więcej da się opowiedzieć o wyznawcach religii mojżeszowej w Łomazach przed II wojną światową. Po jej wybuchu jako pierwsi Łomazy zajęli Rosjanie. W tedy miało dojść do sprofanowania kościoła. Jak sądzę mogli się tego dopuścić młodzi komuniści rozzuchwaleni obecnością Armii Czerwonej. Po wycofaniu się Rosjan doszło do pogromu ludności żydowskiej, w reakcji na wcześniejszą profanację. Zginęła jedna osoba, spłonął jeden dom. (Informacje o profanacji i pogromie pochodzą ze strony Wirtualnego Sztetla - autor nie podał źródeł).

Kościół wzniesiono w roku 1706 na miejscu wcześniejszej świątyni powstałej prawdopodobnie w 1660 roku (w 1660 roku erygowano parafię unicką w Ortelu Królewskim). Od 1875 roku cerkiew prawosławna. Kościół katolicki od 1922 roku. Budowla wykonana jest z drewna modrzewiowego. Bale modrzewiowe oszalowane deskami. Dach kryty w całości gontem. Wewnątrz znajduje się wyposażenie z XVIII i XIX wieku. Nad wejściem (jak podają źródła, sam tego nie widziałem) zachował się napis: "Za staraniem prezbitera tej cerkwi Teodora Bieleckiego przez cieślę Nazara".

Po buncie Lipków postanowiono Tatarom jako rekompensatę za niewypłacony żołd przyznać ziemię. Były to tereny określane mianem "ziem stołowych", a wchodzące w skład "królewszczyzn". Studziankę w 1679 otrzymał do zasiedlenia rotmistrz Samuel Romanowski wraz ze swoją chorągwią. Wkrótce powstały tu meczet i mizar. Meczet - mimo obowiązującego zakazu budowy meczetów. Tatarzy przed 1679 domagali się zniesienia tego zapisu prawnego - bezskutecznie. Jednak w przypadku Studzianki i Kruszynian prawo nie zadziałało. Meczety powstały i pozostały. Ten w Studziance pozostał do 1915 roku. Wtedy to wycofujący się Rosjanie niszcząc za sobą co tylko się dało (a w pośpiechu niszczyli tylko najokazalsze budowle) spalili świątynię w Studziance. Nigdy już jej nie odbudowano.

Cerkiew pw. Matki Boskiej Pokrowskiej Orędowniczki powstała w roku 1890. Jest to projekt moskiewskiego architekta Wiktora N. Szczugowa. Utrzymana w stylu noworuskim, murowana i otynkowana. Jej wyposażenie pochodzi z okolicznych cerkwi, często jest starsze od świątyni. W planach jest przewidziana odbudowa zniszczonej prawdopodobnie w 1915 roku kopuły.

Cmentarz powstał w wieku XVIII. Do dziś nie zachował się na nim żaden nagrobek.

Cmentarz ten jest obecnie ogrodzony. Znajduje się naprzeciwko cmentarza katolickiego. Nie zachowały się żadne nagrobki. Data powstania? Na razie brak danych.

Drewniany kościół z XVIII w. został przeniesiony do Bodzechowa w 1932 roku. Wcześniej stał we wsi Wsola.

Kaplica z 1835 roku. Ośmioboczna i nakryta ośmiobocznym dachem. Fundatorami jej byli Magdalena i Józef Długoszewscy. Ośmioboczna bryła otoczona jest arkadami wspartymi na kolumnach. Dach spłonął w 1899 roku w wyniku uderzenia pioruna. Odbudowy dokonano w 1905 roku. Jedynym dodatkiem i zmianą wprowadzoną podczas tego remontu są polichromie na ścianach wewnętrznych kaplicy, których nie widziałem.

Pomnik 4 żołnierzy AK zamordowanych przez Niemców. Pomnik znajduje się przy ulicy Zamkowej. Już właściwie za miastem. Przebiegają tędy dwa szlaki rowerowe. Jednak turyści szukający zamku w Ćmielowie aż tak daleko nie docierają. Ja dotarłem z rozpędu, trzymając się szlaku rowerowego.