Złe miejsca dla ślimaków

Piramida znajduje się nieopodal wsi Krynica na górze nazywanej Arianką. Obecnie jest dość ciasno otoczona przez drzewa. Cały teren wokół niej objęty jest ochroną mocą postanowienia wojewody chełmskiego (urzędy przemijają, postanowienia zostają). Dostęp do piramidy ma ułatwić szlak żółty. Jednak jego znaki przy drodze poznikały. Jedynym obecnie punktem orientacyjnym pozostaje tablica z postanowieniem wojewody na której też umieszczono znak szlaku. Stoi ona jednak nie bezpośrednio przy drodze tylko w jej sąsiedztwie za krzakami. Należy wejść (lub wjechać jak ktoś lubi wertepy) w głąb lasu. Miejsce w którym należy zakręcić poznać jest dość łatwo. Wykopany rów ma uniemożliwić wjechanie w bezpośrednie sąsiedztwo piramidy. Od tego miejsca ścieżka sama poprowadzi (i znaki szlaku żółtego).

Stalag 319 to trzy obozy w Chełmie i obozy w okolicznych miejscowościach. Stworzony jako obóz przejściowy dla jeńców radzieckich. Lokalizacja wybrana została ze względu na dogodne warunki komunikacyjne: linia kolejowa Chełm - Kowel.

Zamek powstał na przełomie wieków XVI i XVII. Projektantem był Santi Guccii. Pomysłodawcami i fundatorami byli zaś Andrzej i Rafał Leszczyńscy. Wnętrza dekorował Jan Chrzciciel Falconi, a Tylman z Gameren nadał zamkowi charakter bastionowej budowli obronnej oraz zaprojektował galerię przy zachodniej części zamku. Wcześniej w tym miejscu stała gotycka budowla obronna o której pisał już Jan Długosz.

Lubię wpaść do Chodla. Nie wiem właściwie dlaczego ale lubię. Do tego często Chodel jest mi po drodze. Historia tu się po cichu przekradała i zostawiła wiele śladów. Musiał nadejść czas gdy zacząłem szukać informacji o Żydach w Chodlu. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich nie ma na ten temat ani słowa. Przeszukiwanie sieci dało mi 3 wyniki z przydatnymi informacjami. Pierwszy był portal polin.org.pl. Na nim zobaczyłem jedno zdjęcie dające mi ogólne wyobrażenie o szukanym cmentarzu oraz informacja o zakładach remontowych w pobliżu oraz ulicy Polnej, którą można tu dotrzeć. Wirtualny Sztetl o miejscach niewiele mi powiedział. Więcej o tym co znaleziono w archiwum na temat Gminy Wyznaniowej w Chodlu. Za to strona Chodla - chodel.com zawiera już konkretne informacje, których szukałem. Regionaliści na szczęście nie zawsze są obecni tylko w druku, a wykonali tu dobrą robotę i zadbali by mogli do niej dotrzeć ludzie z daleka. W dalszej części tekstu jeżeli będę coś cytował to będzie to pochodziło właśnie ze strony Chodla.

W 2 połowie XIX wieku powstał w Chodlu jeszcze jeden cmentarz, a mianowicie tzw. "kirkut" żydowski. Urządzono go w 1872 roku po utrzymaniu w 1869 roku chodelskiego okręgu bożniczego. Zlokalizowany w kierunku północno-zachodnim od kościoła parafialnego, na północ od osady, przy drodze gospodarczej do Adeliny (między obecnym Zespołem Szkół, a pozostałością po LZNS) zajmował początkowo niewielki obszar o wymiarach 50 x 50 łokci (około 900 m2). Z czasem został powiększony do około 1 ha, a w okresie międzywojennym otoczono go murem z opoki.
Po eksterminacji ludności żydowskiej rozpoczęto likwidację cmentarza, ogrodzenie zaś już po wyzwoleniu rozebrane zostało przez mieszkańców Chodla. W chwili obecnej po dawnym żydowskim cmentarzu nie ma już żadnych śladów.

Powyższy fragment tekstu pochodzi z działu poświęconego cmentarzom parafii w Chodlu. Skrót LZNS oznacza Lubelskie Zakłady Naprawy Samochodów. Ta lokalizacja pomiędzy zakładami a Zespołem Szkół nie pasuje mi do zdjęcia ze strony polin.com. Na nim widać teren na wysokości LZNS, tymczasem teren pomiędzy tym zakładem i szkołą jest zajęty albo przez drobną zabudowę albo działki. Może tu pomogą mapki? Najpierw starsza, z zaznaczonym cmentarzem w czasach gdy jeszcze był używany.

Groby związane z ostatnią bitwą kampanii wrześniowej 1939 (która rozegrała się w październiku tegoż roku) są porozrzucane na całym terenie objętym działaniami bojowymi. Szczęśliwie nigdy nie przeniesiono wszystkich pochówków żołnierzy Kleeberga w jedno miejsce. Dzięki temu dziś odwiedzając groby żołnierzy z Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" można samemu zobaczyć na jak dużym obszarze trwały walki.

W Woli Gułowskiej znajduje się muzeum poświęcone tej bitwie. Kwatera wojenna na cmentarzu parafialnym wg znaków znajduje się nie w Woli Gułowskiej tylko w sąsiadującej z nią miejscowości - Turzystwo.

Cmentarz znajduje się przy drodze łączącej Kozienice z Warką. Spoczywa tu ok. 700 żołnierzy wszystkich armii walczących na froncie wschodnim. Umieszczono tu także obelisk z tabliczką upamiętniającą mieszkańców Grabowa poległym w wojnie Polsko-bolszewickiej. Obelisk umieszczono na kopcu. Zatarły się ślady po kwaterach z I wojny.

Mogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym w Baranowie. Powstańcy stracili życie lub odnieśli śmiertelne rany w bitwie pod Żyrzynem, która zakończyła się dla ich kolegów zwycięstwem i zdobyciem bogatych łupów.

Kościół w Piotrawinie istniał już w XI w. Była to budowla drewniana, którą przeniesiono do Biskupic ok. roku 1440 gdy powstała w Piotrawinie świątynia murowana. Fundatorem kościoła murowanego był biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Obok kościoła wystawił on też kaplicę na miejscu spoczynku rycerza Piotra Strzemieńczyka, od którego imienia pochodzi nazwa miejscowości. Wg legendy rycerz ten miał sprzedać dobra piotrawińskie biskupowi krakowskiemu Stanisławowi (przed 1079 rokiem). Nie wiem jednak czy ta informacja nie kłóci się z inną, mówiącą, że dobra te biskupstwu krakowskiemu przekazał Bolesław Krzywousty. Może legenda niech pozostanie legendą, a fakty faktami.

Czasami szukając informacji w internecie, a także w książkach natrafiam na takie które wspominają o czymś tylko po to by zaraz zamilknąć. Nie wiem czym jest to podyktowane. Brakiem wiedzy na ten temat? Niechęcią do zajmowania się tym tematem? Dość, że czytając mam ochotę złapać autora, potrząsnąć nim i zawołać: Zaraz, zaraz! Wracaj! Powiedz coś więcej o tym!

Już parokrotnie taka sytuacja powtarzała się podczas moich poszukiwań śladów żydowskich. Zaczynało się zwykle od tego, że pojawiałem się w jakiejś miejscowości i zaczynałem szukać synagogi. Nie dlatego, że gdzieś usłyszałem czy przeczytałem, że ona jest. Tylko dlatego, że na miejscu brakowało mi jej obecności. To chyba jest klimat wytwarzany przez sztetl. Dopiero później zaczynałem szukać informacji o Żydach w tej miejscowości. I tak trafiłem właśnie na tajemniczą społeczność w Michowie. Tajemniczą zrobiła się po lekturze informacji o historii Michowa na stronie internetowej Gminy Michów. Są tu bowiem takie fragmenty, które rozpoczynają coś i nie kończą.

...Michów przeszedł w ręce żydowskie. Nowi właściciele rozprzedali ziemię okolicznym gospodarzom...

...Zbrodnicza ideologia faszystowska unicestwiła prawie połowę mieszkańców Michowa, głównie pochodzenia żydowskiego a wraz z nimi zniknęła synagoga, łaźnia a nawet kirkut...

Być może to nie wszystko co było związane w historii z michowskimi Żydami. Mam pewne podejrzenia w przypadku informacji o rolniczym charakterze miasteczka i rozwiniętym handlu oraz przemyśle. W końcu handel i przemysł to zajęcia w których Żydzi dominowali w małych miasteczkach Lubelszczyzny XIX wieku. Ale pewności nie mam. Także Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich zawiera więcej informacji na interesujący mnie temat ale nie wszystkie. Stąd wiem, że:

Zniszczenie synagogi i mykwy na pewno eliminuje je z poszukiwań terenowych. Do 2010 ślady na pewno się zatarły. A i zabudowa jest tu w zdecydowanej większości murowana. Charakter dawnego sztetla zachował się jednak w okolicach dawnego rynku. Może tu zakończę część o poszukiwania zza biurka. I tak jest dłuższa niż część właściwa, poświęcona samemu cmentarzowi.

Do poszukiwania cmentarza znów użyłem jak w przypadku Końskowoli map WIG.

Dzików był kiedyś samodzielną wsią, obecnie jest to dzielnica Tarnobrzega. Ślady budowli obronnej stającej niegdyś w miejscu dzisiejszego pałacu datowane są na wiek XV w. Najbardziej widocznym śladem z tamtych czasów jest fosa. Wtedy też ziemie te należały do rodu Toporczyków (Ossolińskich). W ręce Tarnowskich Dzików przeszedł w wieku XVI. Obok wyrosło miasto Tarnobrzeg.