Złe miejsca dla ślimaków

O cmentarzu tym pisze się najczęściej tylko tyle, że spoczywa tu kilkuset żołnierzy c.k. armii i armii carskiej poległych około 23 X 1914 r. I innych informacji na ten temat jak dotąd nie odnalazłem. A wygląda na to, że jest to wciąż powielana jedna informacja.
Cmentarz znajduje się na skraju Puszczy Kozienickiej. W jego pobliżu w 1944 roku zginął organizator AK na ziemi radomskiej. Pomnik wystawiono mu na szczycie kopca usypanego na zbiorowej mogile z pierwszej wojny światowej. Teren cmentarza jest ogrodzony i wewnątrz ogrodzenia przebiega wzdłuż kopca szlak turystyczny pieszy. Nie sposób przegapić to miejsce, chyba że porusza się szlakiem rowerowym.

Szlak biegnie na wprost

Cmentarz na skraju Puszczy Kozienickiej. Umieszczony na szczycie góry. Powstał już w 1873 roku. Chowano tu wtedy ofiary zarazy. Od tamtego czasu góra bywa nazywana "Cholerną Górą". W czasie pierwszej wojny światowej pochowano tu poległych w latach 1914-1915. Brak jednak jakichkolwiek informacji o pochowanych.

Kraśnik jako miasto Tęczyńskich posiadał prawo zabraniające osiedlać się Żydom wewnątrz jego murów. Jednak lokalizacja miasta na szlaku handlowym przyciągała ludność żydowską, która też nie ustawała w staraniach o prawo do zamieszkania wewnątrz miasta. Stało się to możliwe dopiero w XVI w. po zmianie właściciela Kraśnika. A że nie ma nic za darmo, obciążono Żydów opłatami na rzecz właściciela miasta. Zasiedlili okolice rynku. Wybudowali też drewnianą synagogę. Sytuacja Żydów w Kraśniku uległa zmianie po pożarze miasta z roku 1637. O wywołanie pożaru oskarżono jednego z nich i zastosowano wobec całej społeczności sankcję w formie zakazu zamieszkiwania w okolicach rynku. Podczas tego pożaru spłonęła i drewniana synagoga. Miejsce na nową bożnicę wyznaczono w pobliżu murów miejskich. Budowa trwała od 1637 do 1654 roku. Nowy budynek był murowany i utrzymany w stylu barokowym. Przetrwał kataklizmy w postaci zamieszek podczas powstania Chmielnickiego i najazdu Szwedów. W wiekach XVIII i XIX dobudowano do niego babiniec od strony północnej i przedsionek z babińcem od strony zachodniej.

Mogiła wojenna znajduje się na przeciwnym końcu wsi niż cmentarz wojenny. Najprawdopodobniej jest to mogiła zbiorowa. Brak jednak bliższych informacji na jej temat. Opiekują się nią dzieci z augustowskiej szkoły.

Osada Chmielnik znana jest już z zapisów XIII-owiecznych. W pobliżu w 1241 roku Tatarzy pokonali wojska Polskie, zaś w 1295 jako najeźdźcy pojawili się tu Litwini. Rok później przy próbie powtórnego najazdu pod Chmielnikiem zostali zatrzymani. W połowie następnego wieku stanął w Chmielniku drewniany kościół pw. św. Trójcy. Stał on jeszcze w roku 1440 o czym donosił Jan Długosz. Na początku wieku XVI wybudowano na jego miejscu kościół murowany. Dlaczego? Źródła milczą. Ale pewnie drewniany budynek uległ zniszczeniu.

Pierwsze wzmianki o społeczności żydowskiej w Szczebrzeszynie pochodzą z początku wieku XVI. Jednak oficjalnie teren z przeznaczeniem na cmentarz szczebrzeszyńscy Żydzi otrzymali dopiero po 80 latach od ich pojawienia się w mieście. Prawdopodobnie dokument właściciela miasta jedynie usankcjonował wcześniejszą samowolę wyznawców judaizmu.

W 1829 roku do Kocka przybył Menachem Mendel Morgenstern. Był uczniem Jaakowa Icchaka Halewiego Horowica z Lublina (nazywanego "Widzącym z Lublina") i Jaakowa Icchaka z Przysuchy (nazywanego "Świętym Żydem"). Skutkiem tego przybycia było powstanie dworu cadyka i całej dynastii cadyków Kotzk. Prawnuk Menachema posiadał dom, który zachował się do dnia dzisiejszego. Jest chyba jedynym obiektem odwiedzanym w mieście przez chasydów przybywających na kocki kirkut.

Obóz koncentracyjny w Budzyniu powstał w 1942 roku. Wykorzystano baraki powstałe jako stajnie dla koni potrzebnych w taborach ruszających za Wehrmachtem na wschód. W obozie przebywała ludność żydowska. Jak w wielu innych podobozach KL Majdanek więźniowie wynajmowani byli do prac przez firmy niemieckie. W przypadku Budzynia głównym "najemcą" taniej siły roboczej były zakłady Heinkla zajmujące budynki dawnej fabryki amunicji. Przez kilka miesięcy w latach 1943-1944 obóz był obozem samodzielnym - oddzielonym administracyjnie od Majdanka. Załoga niemiecka obozu brała udział w wysiedlaniu ludności żydowskiej z Bełżyc. W obozie przebywało jednocześnie do 4 tys. więźniów. Liczbę ofiar szacuje się na 800-1000. Nie wlicza się do niej transportu Żydów przysłanych z Niemiec i skierowanego do Rachowa pod Annopolem gdzie wszystkich uśmiercono - w miejscu tym stoi pomnik opisany już w Złych miejscach dla ślimaków

Ostrzał artyleryjski prowadzony w 1944 roku oszczędził niewiele budynków na terenie dawnej dzielnicy żydowskiej w Puławach. Na miejscu ruin pobudowano nowe bloki. Pozostawiono jednak zachowany w dość dobrym stanie budynek należący do Gminy Wyznaniowej. Nie wiem jak w tej chwili ale jeszcze niedawno był to budynek komunalny. Przed II wojną światową mieszkał tu rabin Mendel Naj wraz z rodziną (zbieżność nazwiska i imienia z rabinem sandomierskim zapewne przypadkowa). Miał stąd ok. 100m do obu puławskich synagog, po których nie zachowały się żadne ślady.

O istnieniu dwóch cmentarzy wojennych w Bełżcu dowiedziałem się ze strony internetowej Urzędu Gminy w Bełżcu. To krótkie notki:

Za krótkie by cmentarze zlokalizować na mapie.
Na stronie prywatnej Wirtualny Bełżec była przynajmniej jakaś mapka. Ale też mało szczegółowa. Za mało. Pojechałem więc poszukać na własną rękę i "po prośbie".