Stalag 319 to trzy obozy w Chełmie i obozy w okolicznych miejscowościach. Stworzony jako obóz przejściowy dla jeńców radzieckich. Lokalizacja wybrana została ze względu na dogodne warunki komunikacyjne: linia kolejowa Chełm - Kowel.

Pokaż Martyrologia XX wieku na większej mapie

W obozie określanym jako Stalag 319A przetrzymywano jeńców bez zapewnienia im jakichkolwiek warunków bytowych. Sami ewentualnie wykopywali sobie ziemianki. Nie dostarczano im żywności ani nie zapewniano nawet symbolicznej opieki medycznej. W obliczu ogromnej ilości jeńców, którzy trafiali do obozu przejściowego (który okazywał się ostatecznie obozem docelowym) panowała tu ogromna śmiertelność. Poza śmiercią wywołaną przez głód i choroby załoga niemiecka dokonywała egzekucji wybierając do nich w pierwszej kolejności żołnierzy radzieckich żydowskiego pochodzenia. Ciała chowano w lesie Borek. Pod koniec 1942 lub w 1943 roku z Żydów zamkniętych w chełmskim getcie utworzono trzystu-osobowy oddział przeznaczony do ekshumacji ciał zmarłych i pomordowanych jeńców. W lesie obok miejsca pochówków utworzono prowizoryczne krematorium. Tu też dokonywano dalszych egzekucji. Ta część lasu do dziś nazywana jest "Patelnia". Część ekshumowanych ciał, których liczbę szacuje się na około 60 tysięcy pochowano ostatecznie niedaleko działającego przy stacji kolejowej obozu 319B. Tu też stworzono po wojnie cmentarz i postawiono pomnik. Prawdopodobnie ogrodzenie nie obejmuje całego terenu na którym chowano zmarłych jeńców.

Drugi cmentarz znajduje się w lesie Borek. Tam też znajdują się pomniki, także jeńców włoskich. W obozach stalagu 319 przetrzymywano bowiem pod koniec wojny około 13 tysięcy Włochów z czego 3000 tu zmarło. Obok Włochów byli tu także jeńcy angielscy, belgijscy i francuscy i inni, w tym żołnierze 27 Dywizji Wołyńskiej AK. Przebywali oni jednak w obozach 319B i 319C. Obóz 319B został poważnie zniszczony podczas bombardowania węzła kolejowego przez lotnictwo radzieckie. Od bomb zginęło wielu jeńców. Ale przysłużyło się temu nie tylko sąsiedztwo stacji ale i lokalizacja w sąsiedztwie obozu niemieckiej baterii przeciwlotniczej. Z kolei obóz 319C opisywany jest jako ten z którego było najwięcej zakończonych powodzeniem ucieczek. Relacje wspominają o rozstrzeliwaniu mieszkańców Chełma udzielających pomocy zbiegom. Pojawia się tam też informacja o stosowaniu przez okupantów samochodów z komorami gazowymi.

Podsumowując można Stalag 319 zaliczyć do grupy obozów zagłady. Z ok. 200 000 jeńców zginęło tu ok. 90 000. Dane te są przybliżone. Dokumentacja stalagu została przez Niemców zniszczona zaś raporty: starosty, Żydów biorących udział w ekshumacji, jak i polskiego podziemia podają różne liczby szacunkowe zmarłych jeńców.