woj. mazowieckie

Dwór w Orońsku

Dwór powstał w drugiej połowie wieku XIX. Należał do Amelii Magdaleny Christiani z domu Hibl. Jej pierwszy mąż, generał Franciszek Ksawery Christiani po wejściu w posiadanie Orońska (najpierw dożywotnia dzierżawa, następnie zakupione na własność) przeniósł osadę na wzniesienie z wcześniejszej lokalizacji w obniżeniu terenu. Osią osady uczynił drogę przecinającą prostopadle trakt warszawsko-krakowski którego projektantem także był gen. Christiani. U schyłku życia generał zaprojektował kaplicę i park. W testamencie zlecił spadkobiercom dokończenie dzieła. Obowiązek ten spadł na wdowę po generale. Dwór zaprojektował prawdopodobnie Franciszek Maria Lanci. Jako budowniczego wymienia się Alfreda Schouppe.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Przytyku

Na hasło Przytyk najczęściej przychodzi do głowy skojarzenie z pogromem. Do zdarzenia nazwanego pogromem w Przytyku doszło w roku 1936. To około 300 lat po osiedleniu się w tej osadzie pierwszych wyznawców judaizmu. W pierwszej połowie XVII wieku miała powstać tu murowana synagoga i cmentarz żydowski. W źródłach pisanych o cmentarzu wspomniano jednak dopiero w 1843 roku. Cmentarz ten musiał jednak istnieć przed tą datą skoro chowani na nim (i w Kozienicach) byli Żydzi radomscy zanim zaczęli korzystać z własnej nekropolii (1837 r.).

Obrazek

Zamek w Radomiu

Zamek w Radomiu wg badaczy nie był twierdzą, bardziej rezydencją, czy po prostu siedzibą urzędów i urzędników. Głównym inwestorem był tutaj ostatni Piast na tronie polskim. Najpierw założył gród kilkaset metrów od istniejącego od X wieku grodu obronnego, następnie sfinansował budowę murów miejskich, ratusza i zamku. Nowy Radom zaistniał w roku 1340. Budowa murów to lata 1360-1370. Trzynaście lat później sejm zebrany w Radomiu powołał na tron Polski Jadwigę. Było to pierwsze wydarzenie polityczne związane z Nowym Radomiem i z jego zamkiem. I wcale nie ostatnie. Przez ponad dwa wieki zamek radomski był miejscem w którym powstawała historia. Koniec nastąpił po zniszczeniu zamku i miasta przez wojska szwedzkie w 1656 roku. Zamek już nie podniósł się z upadku.


Cmentarz żydowski w Radomiu

O osadnictwie żydowskim w Radomiu przed otrzymaniem przez miasto przywileju zakazującego przebywania w nim Żydów wiadomo niewiele. Ale na pewno w XVI wieku Żydzi w Radomiu mieszkali choć nie posiadali synagogi ani cmentarza. Gdy w XVIII wieku zakazano Żydom mieszkać oraz prowadzić działalność na terenie Radomia pewne było, że nie ma szans na powstanie radomskiej gminy wyznaniowej. Wielokrotne powtarzanie nakazu opuszczenia przez Żydów miasta jest zaś dowodem, że nadal w Radomiu przebywali. Swych zmarłych chowali na cmentarzach w Przytyku i w Kozienicach. W roku 1827 społeczność żydowska to już ponad 23% mieszkańców Radomia. Wybuch epidemii cholery w roku 1831 postawił sprawę cmentarza żydowskiego na ostrzu noża - zmarłych nie można było przewozić aż tak daleko. Powstał więc żydowski cmentarz epidemiczny w pobliżu drogi do Kozienic. Po jego powstaniu przez sześć lat zabiegano o zalegalizowanie istnienia nekropolii żydowskiej w Radomiu. Rok 1837 to początek jej formalnego istnienia. Od tego czasu była wielokrotnie powiększana poprzez zakup sąsiednich działek. Cmentarz został zniszczony przez okupantów niemieckich podczas II wojny światowej. Dziś na terenie cmentarza znajduje się tylko niewielka liczba macew w porównaniu z okresem międzywojennym. Żadna z nich nie stoi w swoim dawnym miejscu na cmentarzu.

Obrazek

Kościół w Jedlni-Letnisku

Świątynia utrzymana w stylu zakopiańskim (lub małopolskim - w opisach spotkałem obie te nazwy stylu stosowane zamiennie lecz nigdy razem). Składa się z dwóch części. Starsza z nich to wybudowana w 1905 roku murowana kaplica. Część druga - to drewniany kościół dobudowany do starszej kaplicy w latach 1926-1928.


Stary kościół w Słupicy

Wieś Słupica (niedaleko Jedlni-Letniska) powstała na początku wieku XIX. Założyli ją na skraju Puszczy Kozienickiej tzw. posaniacy. Byli to mieszkańcy wsi nad Sanem o nazwie Posanie lub Podsanie. Nazwa wsi ma mieć związek ze słupami granicznymi lub częścią pługa. Ta pierwsza wersja wydaje się bliższa prawdy ponieważ zachowały się przekazy mówiące o oddzielaniu się osadników od okolicznej ludności, o słupach granicznych też opowiadano, że wykorzystywali je mieszkańcy Radomia jako pręgierze dla swych niewiernych żon. Z czasem i słupy zniknęły i posaniacy przemieszali się ludnością okolicznych miejscowości. Wieś należała do parafii w Jedlni Kościelnej. Ale w 1939 roku rozpoczęto przygotowania do założenia parafii w samej Słupicy. Wzniesiono kościół. Kościół drewniany, prosty w formie i mały. Jego patronem został św. Andrzej Bobola. Ale parafia została erygowana dopiero w 1946 r.


Cmentarz żydowski w Mogielnicy

Cmentarz żydowski w Mogielnicy powstał prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Prawdopodobnie. Prawo zakazujące im osiedlania się w mieście zniósł pod koniec wieku XVII nowy właściciel Mogielnicy - Bazyli Wielicki. Miasto wówczas, jak niemal wszystkie w Polsce, podupadało po wojnach pustoszących kraj w wieku XVII. Wielu właścicieli widziało w ściągnięciu osadników żydowskich sposób na poprawę kondycji gospodarki i (co za tym idzie) rozwój miasta. W wieku XVI był tu silny ośrodek rzemieślniczy, a przecież miasto rozwinęło się z osady związanej głównie ze szlakiem handlowym przechodzącym tutaj przez rzekę. Prawa miejskie osada otrzymała w 1317, a od 1249 znajdowała się w posiadaniu zakonu cystersów. I właśnie będąc w rękach zakonników w XVI wieku miasto to przeżyło swój rozkwit po którym niewiele zostało nieco ponad wiek później. Osadnictwo żydowskie podniosło miasto z upadku i przyczyniło się bardzo do jego rozwoju lecz w wieku XIX jak się zdaje to nie handel i rzemiosło były głównymi motorami tego rozwoju. Od 1828 roku Mogielnica stała się ważnym ośrodkiem żydowskiego życia religijnego, a to za sprawą osiedlenia się w mieście cadyka Chaima Meira Jechiela Szapiry. Dwór cadyka, a później też założona w Mogielnicy jesziwa przyciągały nowych osadników żydowskich. Szybko też społeczność żydowska stała się najliczniejszą grupą mieszkańców Mogielnicy. Po śmierci cadyka w 1849 roku jego grób stał się celem pielgrzymek chasydów.

Obrazek

Cmentarz żydowski w Głowaczowie

Cmentarz pozbawiony nagrobków. Powstałe przy wsparciu Fundacji Rodziny Nissenbaumów w 1993 roku metalowe ogrodzenie zostało zniszczone ale jego resztki wciąż jeszcze wyznaczają granice kirkutu. Zarówno na przełomie XIX i XX wieku oraz w okresie międzywojennym społeczność żydowska Głowaczowa stanowiła większość mieszkańców tej miejscowości. Wszystkich mieszkańców Głowaczowa zmuszono do opuszczenie osady w 1940 roku. Polacy mogli przenieść się do Generalnego Gubernatorstwa. Żydzi zostali skupieni w getcie założonym obok wsi Mariampol gdzie w zbudowanych przez siebie prowizorycznych budynkach wegetowali do roku 1942, w którym przesiedlono ich do getta w Kozienicach.


Kościół w Broku

Budowę renesansowego kościoła w Broku prowadzono w latach 1545-1560. Autorem projektu kościoła był Jan Baptysta z Wenecji. Na patrona świątyni wybrano św. Andrzeja Apostoła. Kaplice i kruchtę dobudowano do głównej bryły kościoła w okresie późniejszym.


Cmentarz wojenny w Kramkowie Lipskim

Cmentarz położony przy drodze do miejscowości Nur. Założony w 1915 roku. Spoczywają tu żołnierze armii niemieckiej i rosyjskiej. Wg Ogólnopolskiej Bazy Grobów Wojennych na terenie cmentarza znajduje się dziewięć mogił ziemnych.


Strony

Subskrybuj RSS - woj. mazowieckie