Złe miejsca dla ślimaków

Cmentarz znajduje się przy ulicy Józefowskiej. Brak informacji o dacie jego powstania. Nie zachowały się żadne nagrobki.

Wejście na teren cmentarza od strony ulicy Józefowskiej

Samochody mknące z Warszawy do Lublina (lub w przeciwną stronę) mijają nie rzucający się szczególnie w oczy pomnik. Stoi on w lesie, na przydrożnej polance oznaczony tablicą informacyjną i przypomina o zwycięstwie sił polskich nad carskimi. Może nie przepadamy za upamiętnianiem sukcesów zwłaszcza gdy ich militarne znaczenie nie było wielkie. To zwycięstwo wpłynęło na przebieg powstania styczniowego pośrednio i tak samo na opinię o nim w zachodniej części naszego kontynentu.

Kopiec z umieszczonym na jego szczycie pomnikiem znajduje się przy skrzyżowaniu dróg Michów-Kurów i Abramów-Dębiny. Choć wiele razy tędy przejeżdżałem nie zwróciłem na niego uwagi. Dopiero teraz gdy wycięto drzewa przy drodze rzucił mi się w oczy. Wg spisu cmentarz Wielkiej Wojny stworzonego przez PTTK jest to cmentarz wojenny w Marcinowie gm. Abramów.

Pochowani tu żołnierze w większości zginęli w lipcu 1915 r. Wg tablicy informacyjnej spoczywa tu 26 żołnierzy niemieckich i 4 armii cesarsko-królewskiej. Jednak znajduje się tam też grób partyzanta z oddziału "Zapory", choć akurat na nim brak jest informacji o nazwisku, dacie urodzenia czy dacie śmierci. Pozostałe groby posiadają informacje o imionach i nazwiskach pochowanych, ich stopniach wojskowych, symbole jednostek w których pełnili służbę oraz datę śmierci. Wśród nich jest kanonier Val. (Waldemar?) Marciniak.

Cmentarz powstał w 1703 roku. W czasie okupacji niemieckiej został zdewastowany. Na jego terenie zachowało się pięć macew. Wszystkie zostały zebrane i postawione za pomnikiem przypominającym o dawnym przeznaczeniu tego miejsca. W przypadku tego cmentarza spotkałem się z informacją, że jego macewy są dowodem na niski status materialny mieszkających w Czemiernikach Żydów. Wykorzystanie polnych kamieni jako materiału na macewy ma oznaczać, że nie było ich w większości stać na sprowadzenie piaskowca, czy wapienia. Czy rzeczywiście pozostałości macew mogą dać świadectwo zamożności całej czemiernickiej społeczności żydowskiej? Mam co do tego poważne wątpliwości.

Żydzi w Kocku pojawili się za sprawą właściciela miasta w XVI w. Szczególnie liczna stała się społeczność żydowska Kocka w czasach cadyka Menachema Mendla Morgensterna i jego następców. Gdy rabbi Mendel osiadł w Kocku powstał wokół niego dwór. Sprzyjało to napływowi nowych mieszkańców Kocka - religijnych Żydów. Dynastia Morgensternów w Kocku przerwana została śmiercią ostatniego cadyka w wyniku niemieckiego bombardowania we wrześniu 1939 roku. Okupanci utworzyli w Kocku getto w którym zamknięto Żydów z okolicznych miejscowości. Likwidacja getta nastąpiła w 1942 roku. Cmentarz zdewastowano. Po wojnie kirkut zalesiono. Obecnie jest ogrodzony, a na jego terenie znajduje się ohel w którym pochowani są Menachem Mendel Morgenstern, Beniamin Morgenstern (syn Menachema i zięć Abrahama Mordechaja z Góry Kalwarii), Dawid Morgenstern (syn Menachema Mendla), Jakub Jozue Morgenstern (syn Dawida Morgensterna), Dow Zeew kohen Rappaport (syn Izraela kohena z Pińczowa, zięć Menachema Mendla). Przy ohelu zgromadzono odzyskane pozostałości macew, w tym wiele przerobionych na koła szlifierskie.

Cmentarz ten powstał w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej. Zgromadzono tu ciała poległych z powiatów garwolińskiego, kozienickiego i puławskiego. Zdecydowana większość pochowanych żołnierzy zginęła podczas forsowania Wisły. Większość mogił to pochówki zbiorowe. Na stronie miasta Garwolin znajduje się składający się z 6 podstron artykuł o cmentarzu. Wśród informacji jest i taka, że komisja nadzorująca prace na cmentarzu w czasie jego powstawania musiała sama wykopywać groby. Okres stalinowski, gdy cmentarz powstawał, nie charakteryzował się sentymentem dla zmarłych. Sam ich licznie produkował.

O cmentarzu wojennym w Paprotni dowiedziałem się z wykazu cmentarzy stworzonym przez Oddział Wojskowy PTTK w Chełmie. Jest tam nieścisłość, którą szybko wyjaśnił rzut oka na mapę. Napisano bowiem, że cmentarz znajduje się przy drodze do Żyrzyna. Tymczasem jedyna droga która wchodziła w grę biegnie do Życzyna. Drogą tą już kiedyś przejeżdżałem ale nie było przy niej żadnych informacji o cmentarzu. Za to zapis, że jest to na początku lasu niewiele mi ułatwiał lokalizację. Pamiętałem, że jest tam wiele zagajników po wskazanej stronie, a lista PTTK powstała dawno. Dlatego posłużyłem się mapami i zdjęciami ze strony geoportal.gov.pl. Mapa wiele pomogła - cmentarz jest na niej zaznaczony.

Pomnik ten znajduje się przy drodze Ciepielów - Chotcza. Po przeciwnej stronie rzeczki Iłżanki niż samo centrum Ciepielowa. Wystawiony jeszcze za komuny ale niedawno wyremontowany przez kombatantów i opatrzony erratą w postaci nowej tablicy.

Garbów to miejscowość leżąca pośród pagórków przy drodze Warszawa - Lublin. Za sprawą Benedyktynów ze Św. Krzyża powołano tu już na początku XII w. parafię - jedną z 6 obejmujących południowo - wschodnią Polskę.