Złe miejsca dla ślimaków

Ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego zamek w Inowłodzu budowano prawdopodobnie w latach 1356-1366. Inowłódz był wtedy miastem o znaczeniu strategicznym. Tędy przebiegał szlak handlowy z Lwowa do Torunia i przy brodzie przez Pilicę znajdowała się komora celna. W pobliżu przebiegała granica rozdrobnionego Księstwa Mazowieckiego. Pod koniec wieku XIV zamek przeszedł jako zastaw za pożyczone królowi Kazimierzowi pieniadze w ręce Jana i Abrahama Niemirów by po paru latach powrócić we władanie króla - Władysława Jagiełły. Władysław dokonał pierwszej przebudowy warowni i gościł w niej co najmniej sześciokrotnie.
W roku 1458 zamek znów jako zastaw zmienił właściciela. Był nim wojewoda mazowiecki Wincenty z Giżyc, po nim zamek przejęli Leżajscy herbu Nałęcz, a w 1515 roku został odkupiony przez braci Drzewieckich: biskupa wrocławskiego Mikołaja i kasztelana radomskiego Andrzeja. Wkrótce też zamek spłonął.
Prowadzone przez Drzewickich od 1519 roku prace remontowe połączone były z drugą przebudową zamku (wewnętrzną). Większe zmiany wprowadzono podczas odbudowy po kolejnym pożarze w roku 1563.
Ostatnimi mieszkańcami zamku byli Lipscy herbu Łada. I oni zdecydowali się na przebudowę zamku jednak prace przerwały wojny szwedzkie. Zamek podczas tych wojen parokrotnie przechodził z rąk do rąk i ostatecznie został prawdopodobnie przez Szwedów wysadzony. Nigdy nie podjęto jego odbudowy. A w wieku XIX dokonano największej i niemal kompletnej rozbiórki celem pozyskania materiału budowlanego.
To co dzisiaj można oglądać, to rekonstrukcja wzniesiona na fundamentach dawnego zamku. Pierwotnie celem było pozostawienia podniesionych ścian jako trwałej ruiny. Ostatecznie podjęto prace w których efekcie zamek ma stać się nie tylko atrakcją turystyczną Inowłodza ale także siedzibą instytucji kulturalnych i być może władz gminy.

Kościół św. Idziego w Inowłodzu powstał prawdopodobnie z inicjatywy Bolesława Krzywoustego ale tradycja wiąże powstanie kościoła z jego ojcem, Władysławem Hermanem, którego intencją były narodziny męskiego potomka. Potomkiem był Bolesław Krzywousty. Obok kościoła miał znajdować się klasztor benedyktynek. Został on zniszczony podczas najazdu tatarskiego w wieku XIII i nie został już odbudowany. Była to świątynia romańska i pełniła też funkcje obronne. Wiele dawnych cech utraciła w wyniku odbudowy po zniszczeniach powstałych podczas I wojny światowej. Podczas odbudowy podwyższono znacznie wieżę kościoła i bez tego dobrze widocznego z Inowłodza, którego centrum znajduje się w dolinie rzeki Pilicy. Sam kościół znajduje się na wysokiej skarpie. Obok niego znajduje się cmentarz parafialny i punkt widokowy. Od około 1520 roku świątynia była kościołem filialnym parafii, której świątynia główna znajdowała się i znajduje nad brzegiem Pilicy, blisko centrum miasta.

Zamek w Drzewicy zbudowano w latach 1527-1535 dla prymasa Macieja Drzewickiego. Była to budowla obronna i nigdy nie została przebudowana. Zamek nad rzeką Drzewiczką poza murami chroniły fosy przez które przedostać się można było tylko przez most zwodzony. Dopiero w wieku XVIII zamek przechodzi w ręce rodu Sołtyków, a po nich Szaniawskich. Szaniawscy w tym samym wieku oddali budowlę, które straciły swój dotychczasowe lokum w wyniku pożaru. Nowy klasztor w murach zamku biskupiego spłonął w roku 1814. Zamku nie odbudowano i jako ruina stoi po dziś dzień.

Drohiczyn to miasto położone nad Bugiem. Etymologia nazwy tej miejscowości sięga do imienia mitycznego założyciela jak i do słowa "droga". Ta druga wersja pochodzenia nazwy zdaje się być bliższa prawdy. Właśnie lokalizacja miasta przy drodze lub drogach była przyczyną jego wielowiekowego bogactwa. Jedną z dróg na pewno był sam Bug, a ślady najstarszego osadnictwa odkryte przez archeologów sięgają X wieku przed naszą erą. To bogate miasto było dość często łupione i palone, a jednak z tych zniszczeń się podnosiło. W historii Drohiczyna zamieszczonej na oficjalnej stronie miasta napisano, że Żydzi zaczęli napływać do Drohiczyna w wieku XIX gdy już miasto utraciło swoje dawne znaczenie z powodu zmiany sieci szlaków handlowych i przebiegu nowych granic. Powstanie drohiczyńskiego cmentarza żydowskiego datuje się na pierwsze dwudziestopięciolecie wieku XVI (na stronie Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael).

Informacje o społeczności żydowskiej w Sokołowie Podlaskim pochodzą już z XVII i XVIII wieku. Chodzi o informacje o przywilejach dla cechów piwowarskiego i krawieckiego w Sokołowie Podlaskim. W tym okresie jeszcze można mówić o mniejszości żydowskiej w Sokołowie choć była to mniejszość nieznaczna. W drugiej połowie wieku XIX jest to już większość mieszkańców miasta. Kahał sokołowski zaliczany jest do najbogatszych w wieku XVII. Zdewastowany podczas II wojny światowej i po niej cmentarz został zamieniony w park. Od 2009 roku na terenie parku znajduje się tablica informująca o tym, że jest to teren cmentarza.

Cmentarz żydowski w Piszczacu powstał prawdopodobnie w wieku XIX. Dokładnej daty nie znamy. Wiadomo natomiast, że w XVIII wieku w tym królewskim miasteczku zamieszkiwały co najmniej 3 rodziny żydowskie. Jak w wielu mniejszych osadach tutaj też centrum zamieszkane było przez ludność żydowską trudniącą się handlem i rzemiosłem. Pozostała ludność - trudniąca się głównie rolnictwem - zamieszkiwała na obrzeżach Piszczaca. Prawdopodobnie nie było tu synagogi. Jak podaje Marta Kubiszyn w swoim tekście o historii Żydów w Piszczacu zamieszczonym w Wirtualnym Sztetlu gmina wyznaniowa posiadała synagogę w pobliskim Chotyłowie - nie ma dziś po niej śladu. W samym Piszczacu mógł znajdować się dom lub domy modlitwy. Cmentarz ulokowano przy drodze do Terespola. Zniszczony po 1941 roku. Zapewne tak jak w przypadku innych cmentarzy żydowskich nagrobki po przerobieniu na tłuczeń posłużyły okupantom niemieckim do utwardzania dróg. Teren cmentarza został w drugiej połowie lat osiemdziesiątych ogrodzony i jest porządkowany.

Cmentarz założono ok. 1800 roku. Po 108 latach zastąpiony nowym cmentarzem poza terenem zabudowanym. Do 1875 roku służył zarówno katolikom jak i unitom. Po likwidacji unii kościelnej teren cmentarza podzielono na dwie części. Południową użytkowali wyznawcy prawosławia, północną katolicy. Na środku cmentarza stała do okresu międzywojennego niedokończona kaplica cmentarna, której budowę rozpoczęto w połowie wieku XIX. W części prawosławnej dominowały mogiły ziemne. Obecnie zatarte.

Cmentarz znajduje się przy drodze do Białej Podlaskiej.

Szukając informacji o zaznaczonym na mapach cmentarzu w Stanisławowie Dużym (Justynowie) natrafiłem na wzmiankę o kantoracie ewangelickim w Giżycach. Informacja ta znajduje się w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w opisie gminy Rudno do której należały Justynów i Giżyce. Założyłem od razu, że skoro był kantorat musiał być też cmentarz. Ale po sprawdzeniu na mapach WIG nabrałem co do tego wątpliwości. To nie znaczy, że temat porzuciłem. Zapytałem o cmentarz na forum Dziennika Wschodniego. Przemysław Leniak od lat rozwijający tam temat Rudna podsunął mi mapę niemiecką z 1914 roku na której "coś jest".

Cmentarz swoją historią sięga dziewiętnastego wieku, a jego kwatera wojenna kryje szczątki poległych w obu wojnach światowych. Krótko i treściwie historię cmentarza spisano w kamieniu umieszczonym przy bramie cmentarnej.

Nie wiemy kiedy powstał cmentarz żydowski w Sławatyczach. Tak samo nie wiemy kiedy Żydzi w Sławatyczach się pojawili. Jak podaje Marta Kubiszyn mógł to być wiek XVII jak i koniec wieku XVIII. Obie te daty mogą być też prawdziwe, ponieważ między nimi jest okres w którym doszło do zniszczenia wielu miast na terenie Rzeczypospolitej. Tak więc koniec wieku XVIII może być okresem odrodzenia się społeczności żydowskiej w Sławatyczach po wcześniejszym jej zniszczeniu. W drugiej połowie XIX wieku jak i na początku wieku XX liczba ludności żydowskiej w Sławatyczach malała. Miasto przestało bowiem pełnić swoją ważną wcześniej rolę w handlu. Wielu mieszkających tu Żydów uciekło przed okupacją niemiecką wraz z Armią Czerwoną. Pozostali zamknięci zostali w getcie do którego przesiedlono także wyznawców judaizmu mieszkających w sąsiednich miejscowościach. Większość z nich w 1942 roku została przeniesiona do getta w Łomazach i tam zginęła (informacja ze strony Wirtualnego Sztetlu autorstwa Marty Kubiszyn). Nieco inaczej zagładę żydowskiej społeczności Sławatycz opisano na tablicy informacyjnej umieszczonej na bramie cmentarnej. Napisano tam bowiem, że ok. 600 mieszkańców getta zostało zabitych w Sławatyczach, a ok. 1000 przesiedlono do getta w Międzyrzecu Podlaskim skąd wywieziono ich do obozu zagłady.