Złe miejsca dla ślimaków

Założony w wieku XIX cmentarz należy obecnie do Parafii Prawosławnej p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Horostycie. Zachowały się tutaj jedynie dwa nagrobki z II połowy wieku XIX.

Cmentarz założony w wieku XIX. Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie nagrobki z pierwszej połowy wieku XX. Należy do parafii prawosławnej we Włodawie. W odróżnieniu od cmentarza w Wyrykach-Adampolu posiada bramę. Być może dlatego, że jest ona dobrze widoczna z drogi Włodawa-Parczew i ze stojącego w pobliżu domu.

Cmentarz należy do parafii prawosławnej p.w. Najświętszej Maryi Panny we Włodawie. Po wysiedlenia z lat 1944-1947 pozostawał niemal bez opieki. Korzysta z niego nieliczna dziś społeczność prawosławna. Odwiedzający groby często przyjeżdżają tu z daleka i nie są w stanie sami doprowadzić nekropolii do porządku. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że znajduje się ona w lesie. Może dlatego złodzieje bez problemu skradli stąd bramę wjazdową.

Pierwsza wzmianka o Żydach z Włodawy pojawiła się w dokumentach z wieku XVI. Można przyjąć, że ludność wyznania mojżeszowego pojawiła się we Włodawie jeszcze wcześniej. Wiadomo na pewno, że w dwudziestoleciu międzywojennym włodawska Gmina Wyznaniowa posiadała trzy nekropolie z których tylko jedna była czynna. Cmentarze zostały zdewastowane podczas drugiej wojny światowej. Dewastacje trwały i po zakończeniu wojny. Na Nowym cmentarzu (jedynym do dnia dzisiejszego nie zabudowanym) ostatniego pochówku dokonano w roku 1952. Grób pochowanego wtedy partyzanta - Henryka Giejera (Herszla Wirkera lub Gejermana) istniał jeszcze pod koniec lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku i był wtedy jedynym grobem na terenie cmentarza. Tymczasem władze lokalne starały się od roku 1956 o zgodę na przekształcenie nekropolii w park miejski. Tak też ostatecznie się stało.

Cmentarz powstał w latach 1950 - 1953. Jest swoistym uzupełnieniem cmentarza w Garwolinie. Przeniesiono tu ciała żołnierzy poległych w roku 1944 w okolicach Kozienic, Kraśnika, Lubartowa, Lublina, Łukowa, Poniatowej i Puław. Łącznie 8676 żołnierzy. Miejsce prawie zapomniane choć zadbane. Mimo tego, że znajduje się przy uczęszczanej drodze z Kazimierza Dolnego do Opola Lubelskiego mało kto je dostrzega.

Cmentarz założony w 1848 roku dla mieszkających w okolicy grekokatolików, a po 1875 roku prawosławnych. Opuszczony po wysiedleniach z lat 1945-1946. W roku 2005 oczyszczony z porastających go drzew. Dziś służy nielicznym prawosławnym mieszkańcom okolic (przed 1945 rokiem stanowili większość mieszkańców okolic Kosynia).

W pobliżu wsi Łowcza w gminie Sawin znajduje się cmentarz wojenny na którym pochowano żołnierzy poległych w roku 1915. Tablica informacyjna odsyła po szczegóły do Urzędu Gminy. Strona internetowa gminy informuje tylko o pozostałościach stanowisk armatnich we wsiach: Bukowa Mała, Czułczyce, Łowcza, Petryłów oraz transzejach w lasach koło wsi Łukówek. Cmentarz jest widoczny z drogi łączącej Chełm z Włodawą. Choć może nie najlepiej widoczny skoro już parokrotnie tą trasą jeździłem, a cmentarza nie widziałem.

Cmentarz wojenny w Sobieszczanych (gmina Niedrzwica Duża) został założony obok cmentarza kolonistów niemieckich. Cmentarz ewangelicki powstał w wieku XIX. Dokładna data nie jest jednak znana. Na tablicy informacyjnej zapisano tylko, że na zachowanych nagrobkach odczytać można daty z przełomu XIX i XX wieku. Ale na miejscu odnalazłem tylko jeden nagrobek z inskrypcją. Otoczone jednym płotem cmentarze rozdziela rów. W części wojennej znajdują się: 8 mogił zbiorowych żołnierzy poległych w sierpniu 1914 roku oraz 6 zbiorowych i 31 pojedynczych mogił żołnierzy poległych w lipcu 1915 roku. Oba cmentarze znajdują się przy drodze gruntowej około 100 m od zabudowań wsi.

Pierwszy raz o społeczności żydowskiej w Klwowie przeczytałem we fragmentach ksiąg pamięci. Wspominał o nich mieszkaniec Przytyku. Byli to uciekinierzy z Klwowa w którym doszło do pogromu. Wzburzeni chłopi planowali też atak na Przytyk - zrezygnowali. Działo się to krótko przed zdarzeniami nazwanymi pogromem w Przytyku. Drugi raz o Klwowie przeczytałem szukając informacji o społeczności żydowskiej w Odrzywole. Szukałem cmentarza żydowskiego. Nie znalazłem na jego temat nawet wzmianki za to wspomniano o połączeniu w okresie międzywojennym gmin wyznaniowych w Klwowie i Odrzywole. Możliwe więc, że mieszkańcy Odrzywoła chowali swych zmarłych w Klwowie. Ale to tylko możliwość. Żydzi w obu miejscowościach na pewno pojawili się w wieku XVII. W Klwowie wcześniej powstał kahał, synagoga, cmentarz. W Odrzywole zaś wcześniej doszło do pogromu, bo w roku 1935. W wyniku starcia chłopstwa z policją zginęło kilkunastu mieszkańców wsi biorących udział w zamieszkach. Jak to wyglądało w Klwowie? Nie wiadomo ale nie spotkałem relacji o uciekinierach w Odrzywoła. Mnie jednak zainteresował cmentarz. Zaznaczony na mapie WIG. I tylko na niej.

Skrzynno to miejscowość położona nad rzeczką Radomką około 7 km na wschód od Przysuchy. Skrzynno prawa miejskie posiadało w latach 1308-1870. Było to jednak dziwne miasto. Jego część należała na początku do cystersów. Pozostając do XVIII wieku dobrami kościelnymi posiadało własne: rynek, kościół i ratusz. Nazywane było Skrzynnem Plebańskim. Druga część Skrzynna podlegała władzy świeckich właścicieli i nie odgrywała większej roli - słabo się rozwijała w porównaniu z częścią plebańską ale i tu były rynek, kościół i ratusz. Przyczyną zahamowania rozwoju osady jak i jej upadku był wzrost znaczenia Radomia i Opoczna. Już w wieku XVI prawdopodobnie Skrzynno było tylko osadą (osadami) rolniczą. Obie osady w wieku XVIII połączyli Szydłowieccy ze Zbożenny. Wiadomo, że zmuszali mieszczan do odrabiania pańszczyzny. Skrzynno jednak znajdowało się na ważnym szlaku łączącym Opoczno i Radom. Formalnie pozostawało miastem. Na Radomce funkcjonowało kilka młynów. Nie wiadomo kiedy pojawili się tu pierwsi osadnicy żydowscy. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego nie podaje też ich liczby. Nie wspomina by posiadali synagogę czy cmentarz. Ten jednak można odnaleźć bez trudu na mapach WIG.