Cmentarz na który wpadłem przypadkiem podczas przeglądania serwisów lokalnych. Wcześniej nie miałem bladego pojęcia, że obok gminy wyznaniowej w Kocku funkcjonowała jeszcze jedna - chyba najmniejsza na Lubelszczyźnie.

Próżno szukać na współczesnych mapach Łysobyków. W latach 50 lub 60 wieś (kiedyś miasto) zmieniła nazwę na Jeziorzany. Cmentarz żydowski ulokowano daleko od centrum, na wzniesieniu. Rozrastająca się wieś, Przytoczno wchłonęła ten teren. Po wojnie zdewastowany cmentarz zajęły gospodarstwa rolnicze. Chwała ludziom, którzy zachowali pamięć o Żydach z Łysobyków. Serwis Przytoczna, na którym natrafiłem na te informacje dostępny jest po kliknięciu w ten odnośnik.

Choć Rejowiec jako miasto zaistniał za sprawą Mikołaja Reja to jednak nie z tą osobą wiązać należy pałac. W końcu Rej to wiek XVI, a pałac powstał w pierwszej połowie XIX wieku. Reyowie mieszkali w XVIII wieku w Krupem, gdzie mieli dworek pobudowany obok zamku, który też do nich należał. Wcześniej prawdopodobnie mieszkali w samym Rejowcu i być może posiadali tu swoją rezydencję.

Wracając nocą z Lebiedziewa do Puław przejeżdżałem przez Rossosz. Uwagę moją zwróciły białe krzyże stojące przy drodze. Następny wyjazd w te rejony musiał o tą miejscowość zahaczyć w dzień. Po przyjeździe odkryłem, że krzyże są pomnikiem, a całość znajduje się na przeciwko drewnianego kościoła. Kościół chyba zasługuje na osobny temat. Tu będzie o wysepce na środku skrzyżowania dróg na której umieszczono pomnik, a wcześniej była tu już przydrożna kapliczka.

Widok całości

Zespół pałacowo-parkowy w Zawieprzycach budowano na gruzach istniejącego w tym samym miejscu, w XVI wieku, zamku Zawieprzyckich. Wiek XVII był dla tego zamku Zawieprzyckich serią zmian właścicieli. Ostatni z tej serii - Atanazy Miączyński rozpoczął z pomocą Tylmana z Gameren przebudowę zamku. Obok tej budowli wzniesiono kaplicę i lamus. Większość prac zakończono przed 1680 rokiem. A potem... potem Atanazy został wezwany przez Jana III Sobieskiego na wyprawę pod Wiedeń. Wyruszając złożył w kościele w Kijanach, modląc się pod obrazem posiadającym cudowną moc obietnicę. Obiecał, że po powrocie w miejsce drewnianej świątyni postawi murowaną. Słowa dotrzymał i w Kijanach wymurowano kościół.

Rzut obiektywu na Zawieprzyce z drogi Lubartów - Łęczna

Rossosz nie miała szczęścia do kościołów. Obecny pochodzi z 1908 roku. Wieżę dobudowano mu parę lat później. Tymczasem historia miejscowości mówi o kościołach wznoszonych w XVI i XVII wieku. Inaczej niż w wielu miejscach tu największe zniszczenia i upadek miasta związane są z działalnością nie Szwedów tylko Lisowczyków.

Cmentarz powstał w XVII w. Pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej pochodzą z wieku XVI. Istnienie licznej społeczności żydowskiej wiązane jest nie tylko z lokalizacją miasta na trasie Wilno - Kraków. Drugim istotnym elementem mającym wpływ na liczebność społeczności żydowskiej były ograniczenia osiedlania w pobliskiej Białej Podlaskiej. Niewiele więcej da się opowiedzieć o wyznawcach religii mojżeszowej w Łomazach przed II wojną światową. Po jej wybuchu jako pierwsi Łomazy zajęli Rosjanie. W tedy miało dojść do sprofanowania kościoła. Jak sądzę mogli się tego dopuścić młodzi komuniści rozzuchwaleni obecnością Armii Czerwonej. Po wycofaniu się Rosjan doszło do pogromu ludności żydowskiej, w reakcji na wcześniejszą profanację. Zginęła jedna osoba, spłonął jeden dom. (Informacje o profanacji i pogromie pochodzą ze strony Wirtualnego Sztetla - autor nie podał źródeł).

Kościół wzniesiono w roku 1706 na miejscu wcześniejszej świątyni powstałej prawdopodobnie w 1660 roku (w 1660 roku erygowano parafię unicką w Ortelu Królewskim). Od 1875 roku cerkiew prawosławna. Kościół katolicki od 1922 roku. Budowla wykonana jest z drewna modrzewiowego. Bale modrzewiowe oszalowane deskami. Dach kryty w całości gontem. Wewnątrz znajduje się wyposażenie z XVIII i XIX wieku. Nad wejściem (jak podają źródła, sam tego nie widziałem) zachował się napis: "Za staraniem prezbitera tej cerkwi Teodora Bieleckiego przez cieślę Nazara".

Po buncie Lipków postanowiono Tatarom jako rekompensatę za niewypłacony żołd przyznać ziemię. Były to tereny określane mianem "ziem stołowych", a wchodzące w skład "królewszczyzn". Studziankę w 1679 otrzymał do zasiedlenia rotmistrz Samuel Romanowski wraz ze swoją chorągwią. Wkrótce powstały tu meczet i mizar. Meczet - mimo obowiązującego zakazu budowy meczetów. Tatarzy przed 1679 domagali się zniesienia tego zapisu prawnego - bezskutecznie. Jednak w przypadku Studzianki i Kruszynian prawo nie zadziałało. Meczety powstały i pozostały. Ten w Studziance pozostał do 1915 roku. Wtedy to wycofujący się Rosjanie niszcząc za sobą co tylko się dało (a w pośpiechu niszczyli tylko najokazalsze budowle) spalili świątynię w Studziance. Nigdy już jej nie odbudowano.

Cerkiew pw. Matki Boskiej Pokrowskiej Orędowniczki powstała w roku 1890. Jest to projekt moskiewskiego architekta Wiktora N. Szczugowa. Utrzymana w stylu noworuskim, murowana i otynkowana. Jej wyposażenie pochodzi z okolicznych cerkwi, często jest starsze od świątyni. W planach jest przewidziana odbudowa zniszczonej prawdopodobnie w 1915 roku kopuły.

Cmentarz ten jest obecnie ogrodzony. Znajduje się naprzeciwko cmentarza katolickiego. Nie zachowały się żadne nagrobki. Data powstania? Na razie brak danych.