Złe miejsca dla ślimaków

Cmentarz znajduje się przy drodze pomiędzy miejscowościami Hajowniki i Nowa Lipina. Wydaje się niedostępny. Nie dostrzegłem bramy. Z trzech stron otacza go pole uprawne. Od strony drogi dostępu broni stroma i wysoka skarpa. Na zdjęciu cmentarz to porośnięty drzewami grunt po prawej strony drogi.

Cmentarz znajduje się na skraju miejscowości od strony Skierbieszowa. Używany był także po I wojnie światowej. Jest tu kilka lub kilkanaście grobów dzieci zmarłych w innych okresach.

Dwór wzniesiono w latach 1813 - 1819 dla Pawła Cieszkowskiego i jego żony Zofii z Kickich (najstarsza siostra Kajetana Kickiego). Wnętrza ozdobił polichromiami Mikołaj Monti. Obecnie w dworze mieści się Dom Pomocy Społecznej.

Społeczność żydowska w Rejowcu obecna była od XVI wieku. Nie wiadomo kiedy założyła cmentarz. Wiadomo tylko, że podczas II wojny światowej na jego terenie chowano zamordowanych w miejscowym getcie i że wtedy rozpoczęła się dewastacja cmentarza. Po wojnie dewastację kontynuowano i ostatecznie cmentarz zaczął pełnić rolę pola ornego. W 2003 roku cmentarz ogrodzono. Na jego terenie wzniesiono pomnik z ocalałych fragmentów macew. Fundatorami byli członkowie rodzin żydowskich związanych z Rejowcem.

Kościół oraz przylegające do niego budynki wznoszono w latach 1695 - 1741. Projektantem kościoła był zakonnik - Jan Delamars. Fundatorką budowy była Krystyna z Lubomirskich Potocka. Po jej śmierci spadkobiercy byli zobowiązani testamentem do ukończenia budowy. Do roku 1849 kościół posiadał kopułę. Gdy ta runęła, zniszczyła krypty znajdujące się pod podłogą. Kopuły nigdy nie odbudowano. Zniszczone krypty nigdy nie zostały odsłonięte. A ja nigdy jeszcze nie byłem wewnątrz kościoła.

Wg informacji ze strony Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego cmentarz powstał w roku 1890. W innych miejsca mówi się tylko o końcu wieku XIX. Krasnystaw od XVI wieku korzystał z przywileju zabraniającego osiedlania się Żydów w mieście. Zakaz zniesiono w 1862 roku ale już prawie 30 lat wcześniej dopuszczono osiedlanie się Żydów w granicach miasta zrujnowanego po pożarze. Do tego czasu społeczność żydowska zamieszkiwała tereny podmiejskie.

Cmentarz zajmuje powierzchnię 1 ha. Ostatnie pochówki odbyły się w roku 1943. Cmentarz zdewastowano podczas wojny. Dziś są tam pojedyncze uszkodzone macewy. Ich odnalezienie utrudnia gęsta roślinność. Przez teren cmentarza przechodzą linie energetyczne. Na szerokości jaką zajmują linie elektryczne występuje tylko roślinność niska. Jednak w lesie przy tym pasie także można odnaleźć macewy.

Na stronie http://krasnystaw.bix.pl/ znalazła się informacja, że cmentarz jest zabytkiem. Jednak to chyba odczucie jej autora lub najświeższe wiadomości. W rejestrze zabytków województwa lubelskiego z danymi z roku 2009 cmentarz nie jest wzmiankowany.

Widok od strony ulicy Rejowieckiej

Synagoga powstała pod koniec XIX wieku. Mniej więcej w tym samym czasie co i cmentarz. Jej ściany wykonane są z wapienia, który dziś miejscami jest już pozbawiony tynku. Po dewastacji dokonanej przez niemieckich okupantów budynek został zaadaptowany do potrzeb spółdzielni krawieckiej. Dziś stoi opuszczony.

Pałac powstał pod koniec XVIII wieku na fundamentach istniejącego tu od XIII wieku dworu. Pałac wybudowali Stoińscy posiadający Mełgiew od początku wieku XVIII. Ostatni ze Stoińskich zmarł bezpotomnie w 1818 roku. Rozpoczął się okres wielu zmian właścicieli majątku i jego podziałów. W latach 1822-1831 pałac należy do Ludwika Kickiego. Po jego śmierci na polu chwały owdowiała małżonka Podzamcze sprzedała Kazimierzowi Puchale. Po jego śmierci pałac wszedł w posiadanie wnuków - Joanny i Józefa Szlubowskich. Do tych samych Szlubowskich należał pałac w Radzyniu Podlaskim. W wyniku małżeństwa córki ostatniego ze Szlubowskich osiadłych w Podzamczu z Edwardem Rulikowskim pałac przeszedł w ręce Rulikowskich, którzy byli właścicielami pałacu do 1944 roku.

Pałac wpadł mi w oko przypadkowo - jadąc pociągiem do Chełma zauważyłem na końcu asfaltowej drogi białą bramę. Przy pierwszej nadarzającej się okazji pojechałem zobaczyć bramę i czy jest jeszcze coś za nią.

Cmentarz powstał zapewne jeszcze przed 1609 rokiem. Zajmuje powierzchnię 2 mórg. Oddzielony od zabudowy Tarłowa wolno płynącą rzeczką i jej rozlewiskami. Droga do niego wiodła groblą. Dziś wygląda to zdecydowanie inaczej. Zabudowa przeniosła się w okolice cmentarza. Na tyłach cmentarza pojawiła się droga, teraz już nawet wyasfaltowana. Nie zachowały się żadne ślady dawnego ogrodzenia. Wyrosły drzewa tworząc na terenie cmentarza las. Z macew ocalała tylko jedna. Być może posiadała kiedyś napisy.

Cmentarz założono w momencie utworzenia w Solcu nad Wisłą gminy wyznaniowej żydowskiej. Był to rok 1889. Zlokalizowany poza miastem był ogrodzony murem z kamieni wapiennych. W okresie II wojny światowej cmentarz został zdewastowany. Do dnia dzisiejszego pozostała na nim jedna stojąca macewa - uszkodzona. Mur rozsypał się tworząc wał oddzielający cmentarz od przebiegającej obok polnej drogi.

Miałem problem ze zlokalizowaniem cmentarza. Tak dobre zwykle mapy wojskowe z okresu międzywojennego w tym wypadku okazały się bezużyteczne. Dopiero niedawno zrozumiałem dlaczego. W miejscu gdzie powinien być zaznaczony cmentarz umieszczono napisy "Solec Sandomierski U. gm. Dziurków Gm 403".

Widok z drogi noszącej nazwę ul. Leśna