W 1941 roku na terenie Zakładów Tele i Radiotechnicznych (uruchomionych kilka dni przed wybuchem wojny, a powstałych w ramach budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego) Wehrmacht utworzył obóz pracy dla jeńców sowieckich. Wcześniej okupanci prowadzili tu warsztaty naprawcze maszyn po których powstała tu filia firmy Schneider.

Pokaż Martyrologia XX wieku na większej mapie

Nigdzie nie natknąłem się na dane dotyczące liczby zmarłych tu jeńców. Choć obóz nie działał długo - trochę tylko ponad rok - zginęło tu co najmniej kilka tysięcy jeńców. W głębi lasy przy ogrodzeniu można znaleźć taki pomnik na którym podana jest dziwnie dokładna liczba zmarłych. Skąd autorzy napisu ją znali?

W pobliżu znajduje się linia kolejowa. Tory dochodziły i na teren obozu. Obecnie pozostał po niej drobny tylko ślad.

Tory przysypane ziemią

i ich koniec w krzakach obok tego miejsca.

I to ogrodzenie... Wzdłuż niego, drogą gruntową biegnie szlak rowerowy.

W 1942 roku Wehrmacht zlikwidował jeniecki obóz pracy. Teren wraz z zabudowaniami przekazał w zarząd SS. Na miejscu powstał kolejny obóz pracy, tym razem dla Żydów. Po powstaniu w getcie warszawskim znajdowało się tu 15-18 tys. osób - w większości wywiezionych z Warszawy jako pracownicy fabryki tkanin. Na terenie Poniatowej fabryka ta kontynuowała swoją działalność do 4 listopada 1943 roku. Tego dnia rozpoczęła się w Poniatowej, Trawnikach, Lublinie i wielu innych miejscach akcja "Erntefest" (Dożynki) polegająca na masowym mordowaniu Żydów. W obozie w Poniatowej doszło do buntu. Część z uwięzionych utrzymywała bowiem kontakty z organizacjami zbrojnymi, które na teren obozu przemyciły kilka sztuk broni. Buntownicy opanowali jeden z baraków i zabarykadowali się w nim. Barak został przez służby wartownicze podpalony. Przebywający w nim bojowcy spłonęli. Dokładniejszy opis wydarzeń - nie tylko z tego dnia - można przeczytać na stronie zatytułowanej Obóz pracy w Poniatowej. Autor tej strony zadaje wiele pytań na które brak wciąż odpowiedzi.

Obóz został zlikwidowany w 1944 roku. Tak przynajmniej przeczytałem gdzieś w sieci. Dopiero w Krzesimowie na tablicy informacyjnej natknąłem się na wzmiankę o obozie pracy w Poniatowej działającym już w PRL. Zdaje się, że i tu UB stało się spadkobiercą Wehrmachtu i SS.

Wcześniej pokazane pomniki znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego obozu lub na jego terenie. W mieście stoi jeszcze jeden pomnik ofiar obozu pracy.