Cmentarz ten mógł zginąć w niepamięci ale stało się inaczej za sprawą księdza Romana Karwackiego. Postanowił on bowiem w 2003 roku usunąć macewy leżące na podjeździe do plebanii i złożyć je w miejscu dla nich właściwym, czyli na cmentarzu, z którego zostały zabrane podczas II wojny światowej.

Pokaż Judaika na większej mapie

Żydzi do Sobieni Jezior zostali sprowadzeni przez właściciela osady, Jacka Jezierskiego. Chciał on przy ich pomocy ożywić gospodarczo tą małą i zaniedbaną miejscowość. W 1939 roku Żydzi stanowili ponad 75% mieszkańców miasteczka. Było ich ok 1700. Do 27 września 1942 roku Żydzi z Sobieni i okolic zamieszkiwali utworzone w miasteczku getto. 27 IX getto zlikwidowano, a jego mieszkańców wywieziono do Treblinki.

Okupanci usuwając ślady bytności Żydów spalili synagogę, a macewy przeznaczyli do utwardzania chodników. Utwardzili też okolice swojej komendantury mieszczącej się w budynku plebanii. Te macewy właśnie w 2003 roku powróciły jako pierwsze na teren cmentarza. Ostatnie ze stel nagrobnych leżących na chodnikach powróciły na kirkut w 2009 roku.

O istnieniu tego cmentarza dowiedziałem się raczej przypadkiem, podczas poszukiwania informacji o kirkucie w Łaskarzewie. Podobno tamtejsze macewy przybyły właśnie z Sobieni Jezior. Liczbę zachowanych macew tłumaczy się nie tyle wielkością miejscowej społeczności żydowskiej, co bliskością Otwocka. Tamtejsze uzdrowisko było licznie odwiedzane przez Żydów. Przy dużej liczbie kuracjuszy dochodziło też do wielu zgonów, a nie wszystkich chowano na miejscu czy zabierano do miejsca zamieszkania by tam pochować. Sobienie Jeziory przyjmowały wiele ciał by umieścić je na własnym cmentarzu. W chwili obecnej trwają przygotowania do zabezpieczenia terenu kirkutu znajdującego się w lesie. Z macew być może powstanie na miejscu lapidarium. Póki co leżą niezabezpieczone i już na jednej widziałem napis zrobiony sprayem. Teren jest też zaśmiecany ale nie tak mocno jak w Łaskarzewie czy w Opolu Lubelskim.