Szukam informacji. Informacji o tym co i kiedy wydarzyło się w Lasach Parczewskich. Z tego co znalazłem w sieci można zrobić tylko kolejny węzeł gordyjski. Temat drążył Thorn na forum Inne Oblicza Historii. Podał tam informację o dowódcy oddziału ochraniającego „Bazar”. Miał się on nazywać Teodor-Fiodor Albert. Zacząłem grzebać w książkach i w sieci. Nie wiem skąd Thorn miał takie informacje. Z tego co sam wygrzebałem wynika, że dowódcą był zbiegły z niewoli radziecki lejtnant Fiodor Kowalow. O jego oddziale wyczytałem:

Oddział „Fiodora” (występował pod nazwą im. J. Bema, im. A. Mickiewicza) pod dowództwem Fiodora Kowalowa „Fiodora”. Utworzony zimą 1941/1942 r. w rejonie lasów parczewskich. W połowie 1942 r., po dołączeniu do GL, liczył około 200 partyzantów. Wiosną 1942 r. w jego skład weszły mniejsze oddziały i grupy partyzanckie: „Michała Osetyńca”, „Czuwasza”, „Kubańca”, „Ałmatyńca”, „Dmitrijewa” i oddział BOL pod dowództwem Michaiła Petrosjana. Od sierpnia 1943 większość partyzantów tego oddziału weszła do 6 batalionu GL pod dowództwem Jana Daduna „Janusza”. W 1944 r. około 140 partyzantów – byłych jeńców radzieckich – odeszło za Bug do zgrupowania gen. Fiodorowa. Oddział działał w pow. włodawskim i w rejonie lasów parczewskich.

cyt. za: Księga partyzantów Lubelszczyzny, pod red. Edwarda Olszewskiego, Tom I, Lublin 1989, str. 16

Ten sam autor (Thorn) podaje też informację, że oprócz „Bazaru” istniał też drugi obóz, bliżej Ostrowa Lubelskiego chroniony przez oddział „Chłód” Jechiela (Chila) Grynszpana. Coś mi się zdaje, że jednak nie jest to prawdą. Tak samo zresztą jak zamieszczona na stronie http://bialeczka.eu.interia.pl informacja o tym, że Chyl pochodził z Sosnowicy. Choć mógł tam mieszkać to raczej nie tam się urodził. W cytowanej wcześniej książce znajduje się notka biograficzna Chyla sporządzona na podstawie akt z Archiwum Komitetu Wojewódzkiego PZPR:

Grynszpan Chil (Chyl) ps. Chyl, s. Moszka, ur. 6 grudnia 1916 r. w Holi, pow Włodawa. Od 1942 r. żołnierz GL-AL i członek PPR od 1943 r. W stopniu kapitana był dowódcą polsko-żydowskiego oddziału GL-AL. Działał w pow. lubartowskim i włodawskim.

cyt. za: Księga partyzantów…, str. 220

W tej samej książce na stronie 15 znajduje się notka o oddziale Chyla:

Oddział „Chyla” pod dowództwem Chyla Grynszpana „Chyla”. Utworzony wiosną 1943 r. Składał się głównie z Żydów z okolic Sosnowicy i Parczewa. Działał w rejonie lasów parczewskich. W 1944 wchodził w skład batalionu AL im. Jana Hołoda.

Oddział więc powstał już po pierwszej akcji antypartyzanckiej w Lasach Parczewskich. Być może i obóz pod Ostrowem Lubelskim powstał po likwidacji „Bazaru”.

W Małej Encyklopedii Wojskowej o akcjach tych napisano:

W rejonie lasów parczewskich okupant często przeprowadzał akcje przeciwpartyzanckie (grudzień 1942, luty i kwiecień 1943 – akcja „Ostersegen”, czerwiec-lipiec 1943 – akcja „Nachpfingsten”, październik 1943, marzec 1944, czerwiec 1944 – akcja „Vagabund”, lipiec 1944 – akcja „Wirbelbelsturm”)

cyt. za: Mała Encyklopedia Wojskowa, Warszawa 1970, str. 568

Wspomniano też o pierwszej bitwie w lasach podając jej datę:

Pierwsza bitwa w lasach parczewskich została stoczona 6-8 XII 1942 przez oddział GL im. gen. J. Bema

cyt. za: Mała Encyklopedia Wojskowa, Warszawa 1970, str. 568

Wiadomo, że akcja likwidacji Żydów na ziemiach polskich rozpoczyna się w 1942 roku. Zakładam więc, że „Bazar” powstał właśnie w tym roku.

Pacyfikacja Białki nastąpiła 7 XII 1942 roku.

Na stronie Żydzi w Lublinie przeczytać można w tekście zatytułowanym „Żydowski ruch oporu” autorstwa Roberta Kuwałka, że takich obozów rodzinnych w dużych kompleksach leśnych na Lubelszczyźnie było więcej. Może tylko były mniejsze od tego w Lasach Parczewskich. Powstawały w okresie letnim. Zimą ludzie często nie wytrzymywali warunków tam panujących i sami oddawali się w ręce Niemców. Ukrywających się dziesiątkowały choroby. Tam też wspomina się przy okazji likwidacji „Bazaru” o pacyfikacji wsi Jamy. Ta jednak nastąpiła 8 marca 1944 r. i nie powinna być wiązana z wydarzeniami z grudnia 1942, które mnie w tej chwili interesują. Tu też podano, że w Lasach Parczewskich…

(…) przetrwała duża grupa Jechiela Grynszpana, uciekiniera z Parczewa. Początkowo oddział ten osłaniał jedynie obozy rodzinne w Lasach Parczewskich. Potem był już na tyle silny, że dokonywał własnych akcji bojowych. Grynszpan bardzo chętnie przyjmował do oddziału innych Żydów, ale pod warunkiem, że byli uzbrojeni. W ten sposób przyjął do siebie kilku uciekinierów z Sobiboru. Nauczony smutnym doświadczenie, że wśród Żydów znajdują się także donosiciele, przeprowadził najpierw dochodzenie wśród byłych więźniów Sobiboru, czym wzbudził wśród nich zaskoczenie.

W Przypadku Grynszpana to już trzecia miejscowość z której mógł przybyć w Lasy Parczewskie. Ale wciąż pozostajemy w pobliżu tych samych lasów. O samej likwidacji „Bazaru” opowiada sam uczestnik tej akcji:

Powiedziano nam, że w lasach znajduje się wielu Żydów, dlatego wyruszyliśmy przeszukiwać okolicę w zwartym szeregu, lecz nikogo nie mogliśmy znaleźć – niewątpliwie Żydzi byli bardzo dobrze ukryci. W takiej sytuacji przeczesaliśmy lasy ponownie. Dopiero wtedy zauważyliśmy pojedyncze rury kominów sterczące z ziemi. Odkryliśmy, że Żydzi ukrywają się w podziemnych schronieniach. Wyciągnięto ich bez problemów, tylko w jednej ziemiance Żydzi stawiali opór. Niektórzy moi towarzysze zeszli pod ziemię, ażeby powyciągać stamtąd uciekinierów, których następnie rozstrzelano. […] Żydzi musieli kłaść się twarzą do ziemi, a egzekucji dokonano strzałem w szyję. Nie pamiętam, kto znajdował się w drużynie egzekucyjnej. Myślę, że po prostu mężczyźni stojący najbliżej schwytanych otrzymali rozkaz ich zabicia. Rozstrzelano około 50 Żydów, w tym kobiety i mężczyzn w rozmaitym wieku, gdyż w ziemiankach ukrywały się całe rodziny. […] Egzekucje odbywały się publicznie. Nie sformowano kordonu, gdyż tuż przy miejscu rozstrzeliwania zebrała się grupa Polaków z Parczewa. Otrzymali oni później rozkaz, wydany zapewne przez Hoffmanna, aby pochować zastrzelonych Żydów w nie dokończonym bunkrze.

Cytat pochodzi z książki: Christopher R. Browning, Zwykli ludzie. 101. Policyjny Batalion Rezerwy i ostateczne rozwiązanie w Polsce, Warszawa 2000, s. 135-136 a ja skopiowałem go z Biblioteki zamieszczonej na stronach Żydzi w Polsce. Swoi czy obcy?

To co rzuca się w oczy w przypadku tekstu zamieszczonego na stronie http://bialeczka.eu.interia.pl/ to jego niepowtarzalność. Nigdzie nie był kopiowany i nigdzie nie cytowano informacji w nim zawartych. Nie przeczy on też informacjom podawanym przez inne źródła. Brakuje mi jednak wciąż potwierdzenia w postaci innego źródła. Założyć, że jest to źródło pewne? Jak mi się zdaje autor wykorzystał relacje osób pamiętających te wydarzenia. Wskazuje na to ilość szczegółów które zaobserwować mogli jedynie bezpośredni uczestnicy wydarzeń.