O Puławskim moście co jakiś czas się pisze. Ostatni jak na razie poświęcony mu tekst opublikowała Agnieszka Szymanik na stronach Kurier365.pl. Znaczenie mostu. Zdjęcia mostu. A ja tu chciałem o czymś innym. Most wznosili ludzie. Robili to w okresie kryzysu gospodarczego i towarzyszącego mu bezrobocia. Starosta (urzędnik państwowy) obserwował sytuację i wysyłał informacje do Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie. Kilka fragmentów dokumentów z lat 1931 – 1934.

sierpień roku 1931

W związku z rozbudzonym zainteresowaniem miejscowych robotników budową mostu na Wiśle w Puławach przybył do Puław, dn. 4 VIII br. poseł Marjan Częścik (Polskie Centrum Kat. Ludowe celem starania się rzekomo w imieniu robotników o pracę. Kierownik robót pozostający w kontakcie ze starostą nie przyjął interwencji posła Częścika wobec tego namówił on część starających się o pracę do zorganizowania chrześcijańsko – katolickiego związku robotników. Do związku zgłosiło się 38 robotników, którzy wybrali Józefa Kłosa, Tomasza Perskiego i St. Noworolnika, jako pełnomocników do przeprowadzenia rejestracji związku. Tomasz Perski i Noworolnik Stanisław są bezpartyjni prawicowi, zaś Józef Kłos wyraźnie ulega wpływom SN. Zorganizowany Związek dotychczas nie jest zarejestrowany i ustalonej nazwy nie posiada.

grudzień roku 1931

Firma budująca most na Wiśle w Puławach zatrudniła przy robotach wstępnych stu kilkunastu robotników z Puław i Góry Puławskiej pow. kozienickiego. Reszta poszukujących pracy z Puław ( do 150 osób) i z Ireny pow. puławskiego (do 250 osób) niecierpliwie wyczekuje na rozszerzenie robót w nadziei, że uda im się uzyskać zajęcie. Sporadycznie na terenie robót, zbiera się tłum bezrobotnych z żądaniem pracy, do żadnych ekscesów jednak na prawym brzegu Wisły ze względu na nadzór policji dotychczas nie doszło.

czerwiec roku 1932

Z powodu zmniejszania się zakresu robót przy budowie mostu w Puławach prowadzonych przez firmę „Rudzki” i zwolnienia części robotników, zbierają się niemal każdego dnia grupy bezrobotnych liczące do 300 osób na placu budowy i domagają się przyjęcia ich do pracy montażowej prowadzonej przez firmą „Huta Królewska”. Na razie zakłóceń spokoju nie było lecz natarczywość bezrobotnych stale wzrasta.

grudzień roku 1932

przy budowie mostu na przyjęcie do pracy czeka ok. 300 osób. Z Lublina przysłano 35 osób. Roboty są finansowane przez zakład funduszu bezrobocia w zamian za wydawanie zasiłków ubezpieczonym i z tego względu kierownik robót przyjmuje do pracy tylko osoby wskazane przez zakład.

kwiecień roku 1933

21 IV demonstracja bezrobotnych pod budynkiem starostwa, aresztowano 5 osób

22 IV ok. 100 kobiet usiłowało demonstrować pod budynkiem starostwa ale zostały rozpędzone przez policję

listopad roku 1933

Dnia 19 XI b.r. nowopowstały oddział Związku Zawodowego Robotników Komunalnych i Instytucji Uzyteczności Publicznej w Puławach dokonał wyboru zarządu oddziału w miejsce dotychczasowego tymczasowego zarządu wybranego na okres organizacji oddziału. Do zarządu weszli: przewodniczący – Władysław Wydra, sekretarz – Wiktor Strzelecki, skarbnik – Józef Wróblewski, członkowie zarządu – Bronisław Chmielewski, Tomasz Perski i Jan Bozik. Faktycznym kierownikiem oddziału niewątpliwie będzie Wiktor Strzelecki, członek PPS (CKW) bez stałego zawodu i obecnie bez zajęcia, były instruktor Zawodowego Związku Małorolnych. Pozostali są wszyscy tymczasowymi robotnikami przy budowie mostu w Puławach, analfabeci, bez ustalonych przekonań politycznych za wyjątkiem Jana Bozika, który wyraźnie sympatyzuje z PPS (CKW). Do związku wpisało się 132 osoby, z których tylko 20 opłaciło składkę członkowską po 30 groszy.

luty roku 1934

Strajki

W Puławach, gdzie przy budowie nasypu przy moście prowadzącym przez Wisłę, wstrzymało się od pracy na 15 min. 198 robotników przyczem strajk przeprowadził miejscowy oddział Związku Zawodowego Robotników Komunalnych i Instytucji Uzyteczności Publicznej

…była to zaplanowana akcja 19 II…strajk protestacyjny wywołany wypadkami w Austrii (organizatorem była Centralna Komisja Klasowych Związków Zawodowych)

kwiecień roku 1934

8 IV br. w Puławach na zebraniu odbytem przy udziale 28 członków – sekretarz miejscowego oddziału Zw. Zaw. Pracowników Kom. i Użyt. Publicz. namawiał zebranych do wzięcia udziału w pochodzie 1 V br.

Związek Zawodowy Pracowników Komunalnych i Użyteczności Publicznej

Sekretarz i faktyczny kierownik oddziału wymienionego związku w Puławach – Wiktor Strzelecki, dążąc do skoncentrowania w oddziale akcji tamtejszych bezrobotnych, urządził w dniu 8 IV b.r. zebranie członków oddziału, przy udziale ok. 60 osób, na którem przeprowadził uchwałę podjęcia demonstracji bezrobotnych na ulicach miasta i przed Starostwem. Wskutek aresztowania Strzeleckiego za namawianie bezrobotnych do rozbrojenia policji, inspirowane przez niego demonstracje nie doszły do skutku.

W sierpniu 1934 starosta informował już o zawieszeniu działalności wyżej wymienionego związku. A w grudniu 1934 napisał:

Wskutek przerwania względnie ukończenia prac budowlanych i w żegludze na Wiśle ilość bezrobotnych wzrosła. Z nastaniem mrozów bezrobotni w Puławach i Irenie zaczynają upominać się w magistracie, urzędzie gminnym i starostwie o pomoc. Ze względu, że fundusze samorządu i ofiary społeczeństwa zostały zużyte na pomoc powodzianom nie ma w b.r. akcji pomocy bezrobotnym. Zorganizowano jedynie dożywianie dzieci szkolnych w Puławach, Kazimierzu Dolnym, Opolu i Końskowoli.

oraz

Zatrudnione przy regulacji Wisły 4 obozy pracy mają być skoncentrowane na okres zimowy w Puławach i będą zatrudnione przy początkowych pracach budowy portu na Wiśle. Do końca listopada ściągnięto do Puław obozy Nr 38 i 61. Sprawa ta wywołuje niezadowolenie miejscowych robotników, a zwłaszcza tych, którzy w br. pracowali tylko dorywczo.