Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ZWIERZYNIEC  

Nie wiemy, kiedy pierwsi Żydzi zamieszkali w Zwierzyńcu. Andrzej Trzciński w swej ksi±żce zatytułowanej "¦ladami zabytków kultury żydowskiej na LubelszczyĽnie" podaje, że od końca XVI wieku pojedynczy Żydzi dzierżawili w Zwierzyńcu karczmę i młyn. Istotny rozwój osadnictwa żydowskiego w Zwierzyńcu datuje się na XIX wiek. Pocz±tkowo wyznawcy judaizmu ze Zwierzyńca podlegali kahałowi w Szczebrzeszynie i dopiero w okresie międzywojennym utworzyli własn± gminę wyznaniow±.

Po zajęciu Zwierzyńca przez wojska hitlerowskie, miejscowi Żydzi zostali poddani licznym represjom. Wykorzystywano ich do prac przymusowych, między innymi przy budowach dróg. Wszyscy musieli nosić opaski z Gwiazd± Dawida, na co dzień narażeni byli na prze¶ladowania i przemoc. Winnych najmniejszych nawet uchybień rozstrzeliwano na cmentarzu żydowskim oraz w lesie boreckim. Dzieło zagłady dopełniło się jesieni± 1942 roku. Halina Matławska w swym opracowaniu zatytułowanym "Zwierzyniec" tak opisuje te tragiczne dni: "W paĽdzierniku 1942 roku w ramach akcji "Reinhard" przyst±piono do likwidacji ludno¶ci żydowskiej. W Zwierzyńcu stało się to 21 paĽdziernika. Strzelano do Żydów w domu i na ulicy, a tych, którzy uniknęli ¶mierci na miejscu, spędzano do kolumny marszowej i odprowadzano do stacji kolejowej w Szczebrzeszynie. Stamt±d ruszył transport ku swojemu strasznemu przeznaczeniu, do Bełżca".

Zwierzyniec - cmentarz żydowski
Zwierzyniec - cmentarz żydowski Zwierzyniec - cmentarz żydowski
Macewy na cmentarzu żydowskim w Zwierzyńcu. Zdjęcia wykonane w 1974 r.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego

Cmentarz żydowski w Zwierzyńcu położony jest przy ul. Monopolowej, w pobliżu torów kolejowych i stadionu. Wiadomo, że założenie cmentarza wi±zało się z dużymi trudno¶ciami. ¦wiadczy o tym zapis, jaki poczynił Majer Bałaban w wydanej w 1929 roku ksi±żce "Zabytki historyczne Żydów w Polsce". W czę¶ci po¶więconej cmentarzom M. Bałaban pisał: "W ciekawej sytuacji jest do dzisiaj gmina w Zwierzyńcu koło Zamo¶cia. Tam nie można było w ogóle kupić gruntu w wskutek przeszkód prawnych, bo grunta były albo ordynackie (a więc niesprzedajne) albo wło¶ciańskie, a więc niesprzedajne Żydom". Jest to miejsce pochówku wyznawców judaizmu ze Zwierzyńca, Rudki oraz innych pobliskich miejscowo¶ci. W latach Holocaustu na terenie cmentarza nazi¶ci dokonywali egzekucji miejscowych Żydów. Do dzi¶ na niewielkiej powierzchni zachowało się kilkana¶cie macew. S± to pomniki w formie pionowego prostok±ta, o łukowych zwieńczeniach, z zagłębionym polem inskrypcyjnym. W górnych czę¶ciach nagrobków widać płaskorzeĽbione ¶wiece i szafy z księgami (symbol taki pojawia się między innymi na grobach Pinkasa syna Henocha czy Zaawa syna Jezechiela). Niektóre macewy nosz± ¶lady polichromii. Cmentarz otoczony jest płotem z żerdzi.

tekst: K. Bielawski

Zwierzyniec - cmentarz żydowski macewy na cmentarzu żydowskim w Zwierzyńcu kirkut w Zwierzyńcu
Zwierzyniec - macewa cmentarz żydowski w Zwierzyńcu Zwierzyniec - macewa
zdjęcia: Anna Harkot
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze Zwierzyńca i ich nekropolii. Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedziećksięga gości napisz do nas