Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ZWIERZYNIEC  

Nie wiemy, kiedy pierwsi Żydzi zamieszkali w Zwierzyńcu. Andrzej Trzciński w swej książce zatytułowanej "Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie" podaje, że od końca XVI wieku pojedynczy Żydzi dzierżawili w Zwierzyńcu karczmę i młyn. Istotny rozwój osadnictwa żydowskiego w Zwierzyńcu datuje się na XIX wiek. Początkowo wyznawcy judaizmu ze Zwierzyńca podlegali kahałowi w Szczebrzeszynie i dopiero w okresie międzywojennym utworzyli własną gminę wyznaniową.

Po zajęciu Zwierzyńca przez wojska hitlerowskie, miejscowi Żydzi zostali poddani licznym represjom. Wykorzystywano ich do prac przymusowych, między innymi przy budowach dróg. Wszyscy musieli nosić opaski z Gwiazdą Dawida, na co dzień narażeni byli na prześladowania i przemoc. Winnych najmniejszych nawet uchybień rozstrzeliwano na cmentarzu żydowskim oraz w lesie boreckim. Dzieło zagłady dopełniło się jesienią 1942 roku. Halina Matławska w swym opracowaniu zatytułowanym "Zwierzyniec" tak opisuje te tragiczne dni: "W październiku 1942 roku w ramach akcji "Reinhard" przystąpiono do likwidacji ludności żydowskiej. W Zwierzyńcu stało się to 21 października. Strzelano do Żydów w domu i na ulicy, a tych, którzy uniknęli śmierci na miejscu, spędzano do kolumny marszowej i odprowadzano do stacji kolejowej w Szczebrzeszynie. Stamtąd ruszył transport ku swojemu strasznemu przeznaczeniu, do Bełżca".

Zwierzyniec - cmentarz żydowski
Zwierzyniec - cmentarz żydowski Zwierzyniec - cmentarz żydowski
Macewy na cmentarzu żydowskim w Zwierzyńcu. Zdjęcia wykonane w 1974 r.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego

Cmentarz żydowski w Zwierzyńcu położony jest przy ul. Monopolowej, w pobliżu torów kolejowych i stadionu. Wiadomo, że założenie cmentarza wiązało się z dużymi trudnościami. Świadczy o tym zapis, jaki poczynił Majer Bałaban w wydanej w 1929 roku książce "Zabytki historyczne Żydów w Polsce". W części poświęconej cmentarzom M. Bałaban pisał: "W ciekawej sytuacji jest do dzisiaj gmina w Zwierzyńcu koło Zamościa. Tam nie można było w ogóle kupić gruntu w wskutek przeszkód prawnych, bo grunta były albo ordynackie (a więc niesprzedajne) albo włościańskie, a więc niesprzedajne Żydom". Jest to miejsce pochówku wyznawców judaizmu ze Zwierzyńca, Rudki oraz innych pobliskich miejscowości. W latach Holocaustu na terenie cmentarza naziści dokonywali egzekucji miejscowych Żydów. Do dziś na niewielkiej powierzchni zachowało się kilkanaście macew. Są to pomniki w formie pionowego prostokąta, o łukowych zwieńczeniach, z zagłębionym polem inskrypcyjnym. W górnych częściach nagrobków widać płaskorzeźbione świece i szafy z księgami (symbol taki pojawia się między innymi na grobach Pinkasa syna Henocha czy Zaawa syna Jezechiela). Niektóre macewy noszą ślady polichromii. Cmentarz otoczony jest płotem z żerdzi.

tekst: K. Bielawski

Zwierzyniec - cmentarz żydowski macewy na cmentarzu żydowskim w Zwierzyńcu kirkut w Zwierzyńcu
Zwierzyniec - macewa cmentarz żydowski w Zwierzyńcu Zwierzyniec - macewa
zdjęcia: Anna Harkot
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze Zwierzyńca i ich nekropolii. Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedziećksięga gości napisz do nas