Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
SZCZEBRZESZYN  

Cmentarz żydowski w Szczebrzeszynie jest położony na rozległym wzniesieniu, około 350 m na południowy zachód od centrum miasta, przy ul. Cmentarnej i zajmuje działkę o nieregularnym kształcie, o powierzchni 17763 m kw.

Dokładna data założenia cmentarza nie jest znana. Z całą pewnością jako miejsce pochówku służył już w pierwszej połowie XVI w. Świadczy o tym grupa szesnastowiecznych nagrobków, z których najstarszy upamiętnia Jechiela syna Mojżesza, zmarłego 9 kwietnia 1545 roku. Jest to jeden z najstarszych cmentarzy żydowskich w Polsce i jeden z nielicznych, które były użytkowane nieprzerwanie od XVI w. do czasów Zagłady.

W latach drugiej wojny światowej cmentarz stał się miejscem masowych egzekucji. Szacuje się, że Niemcy rozstrzelali na nim około 2 tysięcy osób. Ciała ofiar pochowano w miejscu kaźni. Opis tych tragicznych wydarzeń zawarł w swoim pamiętniku Zygmunt Klukowski.

Cmentarz uległ częściowej dewastacji w czasie drugiej wojny światowej, a proces niszczenia - m.in. przez zaśmiecanie - kontynuowano w kolejnych dekadach.

Szczebrzeszyn - macewy
Cmentarz w Szczebrzeszynie w 1954 r. (foto: Ryszard Bielawski)

W 1991 r. Ziomkostwo Żydów Szczebrzeszyna ufundował o pomnik ku czci ofiar Zagłady. W ostatnim czasie przeprowadzono szereg akcji porządkowania z udziałem m.in. Towarzystwa Chrześcijańsko-Żydowskiego z Drezna, studentów Hendrix College w Arkansas oraz uczniów Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Szczebrzeszynie. W latach 2011-2012 Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego we współpracy z Heritage Foundation for Preservation of Jewish Cemeteries Avoseinu zbudowała nowe ogrodzenie, a przy wejściu umieściła tablicę upamiętniającą społeczność żydowską Szczebrzeszyna. W 2006 r. młodzież ze szkoły Reut w Jerozolimie wykonała spis 863 zachowanych nagrobków. Cmentarz stał się także obiektem zainteresowania dr. hab. Andrzeja Trzcińskiego z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, który napisał kilka opracowań poświęconych m.in. najstarszym macewom.

Do dziś w obrębie cmentarza przetrwało - według szacunkowych danych - około 2 tys. nagrobków w różnym stanie zachowania. Z całą pewnością jest to jedynie niewielka część wszystkich macew, które znajdowały się na cmentarzu do czasów drugiej wojny światowej. Wiele z nich jest przewróconych i uszkodzonych. Na szczególną uwagę zasługuje zespół XVI-wiecznych macew w północno-wschodnim krańcu cmentarza, m.in. Jechiela syna Mojżesza, zm. w 1545 r.; Chany córki Abrahama, zm. w 1552 r.; Rozy córki Menachema, zm. w 1572 r.; Chany córki Eliasza, zm. w 1578 r.; Izraela syna Izaaka, zm. w 1588 r.; [...] córki Josefa, żony Izraela, zm. w 1591 r. (?); Sinaja syna Izaaka Ajzyka Enera (?), zm. w 1595 r.; Izaaka syna Meszulama Fajwisza, zm. prawdopodobnie w 1579 lub 1580 roku.

Cmentarz jest ogrodzony, wejście możliwe jest przez niezamkniętą furtkę.

tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
A. Trzciński, Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, Lublin 1990, ss. 16-17.
A. Trzciński, Nagrobek jako źródło historyczne do początkowego okresu dziejów gminy (na przykładzie Lublina, Chełma, Leska i Szczebrzeszyna), [w:] Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, red. J. Woronczak, t. 2, Cmentarze żydowskie, Wrocław 1995 , ss. 57-67.
A. Trzciński, Legendarne i tajemnicze macewy w Szczebrzeszynie, "Studia Żydowskie. Almanach" 2012, r. II, nr 2, Zamość 2012, ss. 11-18.

Szczebrzeszyn - macewy Szczebrzeszyn - kirkut cmentarz żydowski w Szczebrzeszynie Szczebrzeszyn - cmentarz żydowski
foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk
nagrobek na cmentarzu żydowskim w Szczebrzeszynie macewa w Szczebrzeszynie macewa z polichromią
foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk
foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk foto: Piotr Kołodziejczyk
macewy w Szczebrzeszynie
Szczebrzeszyn - macewy
macewy w Szczebrzeszynie
foto: Jan Baranowski
foto: Jan Baranowski
foto: Jan Baranowski
foto: Jan Baranowski
Szczebrzeszyn - pomnik na cmentarzu żydowskim
grób Elimelecha Hurwicza
macewy w Szczebrzeszynie
macewa z polichromią
foto: Anna Harkot
foto: Anna Harkot
foto: Anna Harkot
foto: Anna Harkot
Szczebrzeszyn - nagrobek na cmentarzu żydowskim
Szczebrzeszyn - nagrobek na cmentarzu żydowskim
Szczebrzeszyn - nagrobek na cmentarzu żydowskim
Szczebrzeszyn - cmentarz żydowski
foto: Anna Harkot
foto: Anna Harkot
foto: Anna Harkot
foto: Anna Harkot
foto: Mieczysław Ochwat
foto: Mieczysław Ochwat
foto: Mieczysław Ochwat
foto: Mieczysław Ochwat
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze Szczebrzeszyna i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas