Jak podaje "The Encyclopedia of Jewish life before and during the Holocaust", wyznawcy judaizmu mieszkali w Trzciannem i jego okolicach już w osiemnastym wieku. W 1897 roku w Trzciannem żyło 2.266 Żydów, którzy stanowili aż 98% całej populacji miasteczka. Trudne warunki gospodarcze na przełomie kolejnych stuleci oraz pierwsza wojna ¶wiatowa przyczyniły się do spadku liczebno¶ci trzcianńskich Żydów. Podczas spisu powszechnego w 1921 roku żydowskie pochodzenie zadeklarowało już tylko 1.401 mieszkańców.

Zagładę społeczno¶ci żydowskiej Trzciannego przyniosła druga wojna ¶wiatowa. Przytoczmy tu fragment relacji złożonej w 1945 roku przez jedenastoletniego Meira Markowicza: "W czwartek 26 czerwca 1941 roku Niemcy wkroczyli do naszego miasteczka Trzcianne. Podpalili miasteczko i wszystkich Żydów zagonili do dołu. Z tego dołu zaprowadzono nas do ciemnej stodoły. Tam Polacy wskazywali, kto jest komunist±. A młody Niemiec ze swym krótkim karabinem wyprowadzał Żydów, ustawiał pod ¶cian± i strzelał. Następnie Żydzi nosili zastrzelonych do wielkiego grobu. Po o¶miu dniach uwolniono nas ze stodoły i każdy pracował u Niemców. 2 listopada 1942 roku przyjechało gestapo i otoczyło wszystkich Żydów, zaprowadziło ich do obozu Bogusze koło Grajewa. Po trzech miesi±cach zaprowadzono ich do Treblinki. Tam wszystkich Żydów spalono w piecach" (Ľródło: Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma, relacja nr 301/983, z języka jidysz tłumaczyła Sylwia Szymańska).

Cmentarz żydowski w Trzciannem znajduje się na północ od miejscowo¶ci, na skraju lasu, po lewej stronie drogi do Downar. Jego lokalizację zaznaczono na wydanej w 1930 roku wojskowej mapie okolic Goni±dza. Nekropolia powstała zapewne w dziewiętnastym wieku, na działce w kształcie prostok±ta, o powierzchni około jednego hektara. Podczas drugiej wojny ¶wiatowej oraz w okresie po wyzwoleniu cmentarz został poważnie zdewastowany. Dzi¶ w trawie i ¶ciółce le¶nej można odnaleĽć pojedyncze kamienie z reliktami hebrajskich inskrypcji. Zachowały się także fragmenty ogrodzenia.

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Adam Karabowicz
Współrzędne geograficzne cmentarza: N 53.35336 E 22.67696