Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
RADOMSKO

Cmentarz żydowski w Radomsku powstał w pierwszej połowie XIX w. - według różnych źródeł w 1816 r. lub 1832 r. - przy obecnej ul. Przedborskiej 196, około 2,5 km od centrum miasta.

Cmentarz zajmuje działkę o nieregularnym kształcie i powierzchni 25419 m kw. Teren jest ogrodzony ceglanym murem, częściowo otynkowanym. Główna brama znajduje się od strony ul. Przedborskiej. Od strony ul. Źródlanej znajduje się dodatkowe wejście, od którego do oheli cadyków Rabinowiczów wiedzie tzw. ścieżka Kohenów, czyli droga wydzielona z obszaru grzebalnego, pozwalająca na zachowanie czystości rytualnej. Przy bramie głównej zachował się parterowy budynek, pełniący przed wojną funkcję domu przedpogrzebowego.

Pomimo zniszczeń, do dziś na cmentarzu przetrwało około 2000 macew. Najstarsza z nich stoi na grobie Frumet córki Icchaka, zmarłej w dn. 27 lipca 1831 r.

Przy wejściu znajduje się zbiorowa mogiła, w której pochowano około 1700 osób, rozstrzelanych przez Niemców w czasach Zagłady. Umieszczona w obrębie mogiły wysoka, biała tablica upamiętnia Dowa Berisza syna Efraima Cwi Einhorna - rabina i cadyka z Mstowa, rektora mstowskiej jesziwy, zięcia cadyka Pinchasa Menachema Justmana z Pilicy, zamordowanego - według różnych źródeł - w 1942 r. lub 1944 r.

W centralnej części cmentarza wzniesiono murowany ohel, w którym spoczywają miejscowi cadycy i członkowie ich rodzin:
- cadyk Szlomo ha-Kohen syn Dowa Cwi ha-Kohen Rabinowicz, zm 16.03. 1866 r. (29 adar 5626 r.), założyciel dynastii chasydzkiej w Radomsku, autor księgi Tiferet Szlomo,
- Cwi Meir syn Szlomo ha-Kohen Rabinowicz z Radomska (zm. 07.08.1902 r.), ,
- cadyk Awraham Isachar Dow Ber syn Szomo ha-Kohen Rabinowicz (zm. 05.09.1892 r. (13 elul 5652 r.), kontynuator dynastii, autor księgi Chesed le-Awraham,
- cadyk Ezechiel syn Awrahama ha-Kohen Rabinowicz (zm. 10.11.1910 r.), autor księgi Kneset Jechezkiel. Następcą Ezechiela był Szlomo Henoch Kohen, zamordowany w 1941 r. w warszawskim getcie i pochowany na cmentarzu przy ul. Okopowej w Warszawie .

W bocznej części ohelu znajduje się 5 macew, stojących na grobach:
- Szlomo syna Awrahama Isachara ha-Kohena Rabinowicza (zm. 23.06.1907 r.),
- Ester Lei córki Awrahama Isachara ha-Kohena Rabinowicza,
- Szlomo syna Awrahama Isachara ha-Kohena Rabinowicza,
- Mosze Elimelecha syna Awrahama Isachara ha-Kohena Rabinowicza (zm. 19.10.1981 r.),
- Rebeki córki Icchaka Ajzyka, żony Awrahama Isachara ha-Kohena Rabinowicza,
- Mincze córki Meira Dawida Mordechaja z Szydłowa, żony Mosze Elimelecha ha-Kohena Rabinowicza.

Na wprost wejścia do ohelu zbudowano pawilon z blachy falistej, który służy chasydzkim pielgrzymom jako miejsce odpoczynku.

Na lewo od wejścia do ohelu znajdują się groby osób zmarłych w ostatnich dekadach, między innymi: Markusa Kellera (zm. w 1959 r.), Sabiny Janeckiej (zm. w 1990 r.),

Cmentarz w dalszym ciągu jest używany do celów grzebalnych. Jego prawnym właścicielem jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi. Cmentarz wpisany jest do rejestru zabytków (wpis nr 409 z 27.12.1989 r.). Na cmentarzu okresowo prowadzone są podstawowe prace porządkowe. W ostatnich latach obiekt był porządkowany m. in. przez Fundację Rodziny Nissenbaumów oraz młodzież z programu "Antyschematy". Klucze do bramy udostępnia rodzina mieszkająca w dawnym domu przedpogrzebowym.

Na murze cmentarza umieszczono tablicę informacyjną, opracowaną na podstawie artykułów z portalu Kirkuty.pl. W 2014 r. cmentarz został włączony do projektu Radomsko - Pierwsze na Świecie Otwarte Muzeum Żydowskie.

W 2014 r. na zlecenie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich wykonała częściowy spis danych osobowych z 1172 nagrobków. Lista już wkrótce zostanie umieszczona na portalu www.sztetl.org.pl.

tekst: K. Bielawski
Bibliografia: M. Wodziński, Groby cadyków w Polsce, Wrocław 1998
T. Rabinowicz, The Encyclopedia of Hasidism, Northvale, New Jersey, London, 1996
Polecamy odwiedzenie stron internetowych:
Wirtualny Sztetl
www.shtetlinks.jewishgen.org
www.yiddele-memory.org

Radomsko - ohel wnętrze ohelu macewy w ohelu tablica epitafijna
foto: Ewa Rytek
foto: ks. Andrzej Chrzanowski - więcej zdjęć tego Autora znajdziesz tutaj:
Radomsko - cmentarz żydowski kirkut w Radomsku macewy Radomsko - nagrobki na cmentarzu żydowskim
foto: Mariusz Broszkiewicz
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Radomska i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas