Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KRYNICA    

Żydzi w Krynicy (w języku jidysz: Krenic) mieszkali już pod koniec XVIII wieku, jednak istotny rozwój osadnictwa żydowskiego w tej miejscowości datuje się na pierwszą połowę kolejnego stulecia. Wielu miejscowych Żydów znalazło wówczas zatrudnienie przy obsłudze kuracjuszy przybywających do miasta. W tym też czasie wzniesiono dwie synagogi. Szczególnie burzliwy przyrost żydowskich mieszkańców Krynicy przypadł na przełom wieku XIX i XX. O ile w 1880 roku w miejscowości żyło 280 Żydów, to w spisie powszechnym z 1921 roku żydowskie pochodzenie zadeklarowało aż 1.023 kryniczan, co stanowiło około 43% wszystkich mieszkańców. Warto zauważyć, że w analogicznym okresie, w wyniku działań wojennych i trudnej sytuacji gospodarczej, w innych miastach dał się zaobserwować wyraźny spadek liczebności Żydów. Do krynickich wód przyjeżdżało też wielu żydowskich kuracjuszy, wśród nich znani cadycy.

Po zajęciu miasta przez wojska niemieckie w 1939 roku, ludność żydowska została narażona na rozliczne represje. Wprowadzono obowiązek świadczenia pracy na rzecz okupanta, ograniczenia w przemieszczaniu się. Jesienią 1940 roku Żydzi z Krynicy zostali deportowani do gett w Grybowie i Nowym Sączu. Większości z nich nie dane było doczekać końca wojny.

Cmentarz żydowski w Krynicy znajduje się na zboczu wzgórza przy ul. Polnej (GPS: N49°24.842' E20°56.994'). Jego lokalizację można odnaleźć na przedwojennej mapie okolic Krynicy . Nekropolia została założona w połowie XIX wieku. Podczas II wojny światowej na terenie cmentarza naziści dokonywali egzekucji mieszkańców Krynicy pochodzenia żydowskiego. W czasach PRL cmentarz popadał w zapomnienie i stopniowo niszczał. Na początku lat osiemdziesiątych władze zamierzały zamknąć cmentarz i na jego terenie pobudować sanatorium. Planów tych jednak nie zrealizowano. Przytoczmy tu fragment listu, przysłanego w 1986 roku przez jedną z mieszkanek Krynicy do Żydowskiego Instytutu Historycznego: "Stary cmentarz żydowski jest całkowicie opuszczony i niszczeje w sposób skandaliczny. Nikt nie wykazuje żadnego zainteresowania, kirkut jest po prostu bezczeszczony. Dewastacja postępuje w szybkim tempie i niedługo może już nie pozostanie żaden ślad po tym miejscu ostatniego spoczynku". Szczęśliwie w kolejnych latach teren nekropolii został uporządkowany, między innymi dzięki wysiłkom uczniów miejscowych szkół. Staraniem dr. Leszka Hońdo z Uniwersytetu Jagiellońskiego wykonano inwentaryzację nekropolii. Do dziś na powierzchni ok. 30 x 50 metrów zachowało się kilkadziesiąt nagrobków, w większości w formie tradycyjnych macew. Tadeusz M. Trajdos w swym artykule zatytułowanym "Cmentarze w uzdrowiskach" ("Spotkania z zabytkami", nr 3 z 1983 r.) tak opisuje krynickie nagrobki: "Udało mi się dostrzec monumentalny grób ze stelą zawierającą płaskorzeźbę Korony Tory, podtrzymywanej przez lwy z reliefem palmety na osi, a więc grób uczonego w Piśmie - rabina. Wiele jest również mniejszych grobów z rabinackimi insygniami. (.....) Jeszcze liczniejszą grupę stanowią macewy z rytem gwiazdy Dawida w otoku. Są też groby kobiecie, to jest macewy z płaskorzeźbą świecznika szabasowego".

Uwagę zwraca grupa kilku zadaszonych macew, przy których znajduje się zasobnik na kwitlech. Stoją one na grobach:
- Awrahama Szabtaja - rytualnego rzezaka, zmarłego w dn.  2 tewet 5694 r. (20.12.1933 r.),
- Jehoszuy syna Jakowa Jehoszuy Englandera, zmarłego w dn.  3 marcheszwan 5672 r. (25.10.1911 r.),
- Nuchy córki Mosze Kaca Englandera,  zmarłej w dn. 14 elul 5693 r. (05.09.1933 r.).
Kliknij tu, by przeczytać tłumaczenie inskrypcji.

Cmentarz jest otoczony niewysokim kamiennym murem, klucze do furtki przechowywane są w Urzędzie Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Krynica-Zdrój przy ul. Kraszewskiego 7, pokój 27 (tel. 018 471-53-20 do 24, mail: [email protected]). Nekropolią administruje gmina żydowska w Krakowie.

tekst: K. Bielawski

wejście na cmentarz żydowski w Krynicy
Krynica - macewy
Krynica - macewy
Krynica - macewy
foto: Robert Tomasik
foto: Barbara Bajarka
foto: Barbara Bajarka
foto: Barbara Bajarka
Krynica - macewy
Krynica - cmentarz żydowski
Krynica - macewy
cmentarz żydowski w  Krynicy
foto: Barbara Bajarka
foto: Robert Tomasik
foto: Robert Tomasik
foto: Robert Tomasik
Krynica - macewy
Krynica - macewy
Krynica - macewy
Krynica - macewy
foto: Barbara Bajarka
foto: Barbara Bajarka
foto: Barbara Bajarka
foto: Epegeiro
Krynica - macewy
Krynica - macewy
Krynica - macewy
Krynica - macewy
foto: Tomasz Stołbiak
foto: Tomasz Stołbiak
foto: Tomasz Stołbiak
foto: Tomasz Stołbiak
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Krynicy i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas