Gmina żydowska w Zabłudowie posiadała dwa miejsca pochówku. Najstarszy cmentarz został założony w drugiej połowie XVII w. w południowo-wschodniej czę¶ci miasta. Jak wynika z planu Wojskowego Instytutu Geograficznego z 1931 r., cmentarz znajdował się pomiędzy dzisiejszymi  ul. Sikorskiego i ul. Zamiejsk±. W wyniku dewastacji wszelkie naziemne ¶lady cmentarza zostały zatarte. Na podstawie porównania archiwalnych i współczesnych planów ustalono, że obecnie w tym miejscu znajduje się skład budowlany.

Drugi cmentarz powstał w XIX w. na zachód od miasta, przy drodze odchodz±cej od ul. ¦w. Rocha i wiod±cej w kierunku wsi Solniki i Krynickie. Cmentarz zajmuje działkę w kształcie wydłużonego prostok±ta o przybliżonych wymiarach 44 x 200 m . Podczas II wojny ¶wiatowej cmentarz został zniszczony przez nazistów. Pinia Korowski w Księdze Pamięci Zabłudowa tak wspomina dewastację: "Niemcy chcieli trzykrotnie poszerzyć drogę z Białegostoku do Moskwy (....). Potrzebowali kamieni do jej budowy, dlatego zaczęli rozbierać cmentarz żydowski. Potajemnie wchodzili¶my do oheli naszych rabinów i cadyków i gorzko opłakiwali¶my nasz± katastrofę".

Niewykluczone, że - podobnie jak w innych miejscowo¶ciach - w procesie dewastacji uczestniczyli też niektórzy mieszkańcy Zabłudowa i okolic. ¦wiadczy o tym macewa odnaleziona kilkana¶cie lat temu przez Tomasza Wi¶niewskiego w pobliskiej wsi Skrybicze. Przez teren cmentarza przeprowadzono linię wysokiego napięcia.

Obecnie w obrębie cmentarza zachowały się dziesi±tki betonowych obmurowań nagrobków. W centralnej czę¶ci znajduje się ohel nieznanego z nazwiska rabina. Na wej¶ciem do ohelu wyryto napis po¶więcony fundatorom grobowca: Dowowi Berowi synowi Manesa Cwi Kohena i Icchakowi synowi Cwi oraz jego żonie Baszy córce Szragi Fajwla Brennera. Granice cmentarza s± czę¶ciowo czytelne dzięki zachowanym fragmentom kamiennego muru.

tekst: Krzysztof Bielawski
zdjęcia: Artur Cyruk
Więcej informacji o społeczno¶ci żydowskiej
w Zabłudowie znajdziesz na stronie www.zabludow.com
Polecamy też odwiedzenie Księgi Pamięci Zabłudowa
Archiwalne zdjęcie z cmentarza w Zabłudowie można znaleĽć na stronie www.bagnowka.com