Pierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim w Z±bkowicach ¦l±skich (w języku niemieckim: Frankenstein) pochodz± z drugiej połowy XIV wieku. Wiadomo, że w 1403 roku w mie¶cie istniała ulica zwana Żydowskim Zaułkiem - "Judengasse". W XV i XVI w. przez ¦l±sk przetoczyła się fala prze¶ladowań ludno¶ci żydowskiej. Represje nie ominęły także Żydów z Z±bkowic, którzy ostatecznie w 1535 roku zostali wygnani z miasta. Z±bkowice zyskały wówczas przywilej de non tolerandis Judaeis.

Jak podaje "The Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust", Żydzi ponownie zaczęli osiedlać się w Z±bkowicach ¦l±skich w pierwszej połowie XVIII wieku. W XIX wieku w mie¶cie powstała gmina wyznaniowa, która posiadała synagogę i cmentarz. W 1845 roku w Z±bkowicach odnotowano obecno¶ć 129 osób pochodzenia żydowskiego. Podobnie jak w innych miastach tego regionu, przełom XIX i XX wieku przyniósł spadek liczby Żydów w Z±bkowicach ¦l±skich - w 1898 roku mieszkało tu 99 Żydów, w 1933 r. - już tylko około czterdziestu. Przejęcie władzy przez partię nazistowsk± pogłębiło ten proces. Podczas osławionej Nocy Kryształowej niemieckie bojówki zdewastowały synagogę, zdemolowały domy należ±ce do Żydów, wielu z nich dotkliwie bij±c. W 1939 roku w mie¶cie pozostało jedena¶cie osób pochodzenia żydowskiego. Ich dalsze wojenne losy s± nieznane.

Nie wiemy, gdzie z±bkowiccy Żydzi grzebali swych zmarłych w okresie ¶redniowiecza. Marcin Wodziński w ksi±żce zatytułowanej "Hebrajskie inskrypcje na ¦l±sku XIII-XVIII wieku", powołuj±c się na opracowania autorstwa M. Branna, przypuszcza, że miejscem tym mógł być cmentarz żydowski w ¦widnicy - od 1370 roku jedyna nekropolia wyznania mojżeszowego na terenie księstwa.

Pierwszy dziewiętnastowieczny cmentarz żydowski w Z±bkowicach ¦l±skich został utworzony w 1814 roku, na mocy edyktu króla Fryderyka Wilhelma III. Nekropolia ta znajdowała się przy Przedmie¶ciu Wrocławskim, dzisiejszej ul. 1 Maja. Z nieznanych nam przyczyn w póĽniejszych latach czę¶ć cmentarza została wywłaszczona. Za uzyskane z tego tytułu odszkodowanie w 1880 roku gmina żydowska wykupiła budynek dzierżawionej dotychczas synagogi oraz urz±dziła nowy cmentarz położony u zbiegu dzisiejszych ulic Głowackiego i Wrocławskiej, naprzeciwko obecnego Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych. Na cmentarzu znajdował się dom mieszkalny z dobudowan± do niego kostnic±. W domu mieszkali szkolnik - pomocnik w synagodze - oraz stróż cmentarza. Po II wojnie ¶wiatowej z terenu nekropolii znikły ostatnie nagrobki, dzi¶ w tym miejscu jest jedynie trawnik.

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Z±bkowic ¦l±skich i ich nekropoli. Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed jego zniszczeniem.