Ludno¶ć żydowska w Wińsku nigdy nie stanowiła dużej grupy pod względem liczebno¶ci. Pocz±tek ich osadnictwa w tej miejscowo¶ci datuje się na pocz±tek XIX wieku, a szczyt rozwoju gminy na latach siedemdziesi±te tegoż stulecia. W 1871 r. Wińsko zamieszkiwało 68 osób pochodzenia żydowskiego, a w kolejnych latach liczba ta tylko spadała. W 1880 r. było to już 58 osób, 1903 r. - dwadzie¶cia jeden, a w 1937 r. tylko trzyna¶cie

Na pocz±tku bytno¶ci Żydów w Wińsku nie posiadali własnego domu modlitwy. Zebrania religijne odbywały się w oficynie zajazdu "Pod Czarnym Orłem" ("Schwarzen Adler"), a w latach póĽniejszych w wynajmowanych pomieszczeniach różnych domów. W 1832 r. gmina nabyła nowe Tory i sprzęt liturgiczny. Z czasem potrzeba posiadania stałego domu modlitwy stała się na tyle pal±ca, iż podjęto decyzję o budowie synagogi. Wybór lokalizacji padł na działkę przy ówczesnej Junkerstrasse 51. Głównym projektantem został wrocławski architekt Lüdecke, a wykonawc± mistrz ciesielski Wolfsdorffowi i murarz Logisch. W dniu 18 wrze¶nia 1862 r. legnicki rabin Landberg i kantor Schisser dokonali uroczystego po¶więcenia ¶wi±tyni. W 1919 r. do synagogi podł±czono gazowe o¶wietlenie. Niestety koniec ¶wi±tyni był do¶ć tragiczny - gmina została zmuszona do sprzedania jej w 1938 r. Po drugiej wojnie ¶wiatowej do Wińska nie powróciła ani jedna osoba żydowskiego pochodzenia.

Cmentarz żydowski w Wińsku znajduje się na zalesionym zboczu niewielkiego wzniesienia przy obecnej ul. Piłsudskiego. Prowadzi do niego długi szpaler drzew. Zgodnie z zarz±dzeniem władz z 1814 r., ludno¶ć żydowska musiała zadbać o założenie własnej nekropolii, je¶li zmuszona była transportować zwłoki na miejsce pochówku odległe ponad 1 milę, czyli 1,6 km. Ziemia pod przyszły cmentarz została zakupiona w 1827 r. przez trzy zamieszkuj±ce wówczas żydowskie rodziny: Markusa Löbela Sachsa, Abrahama Kantera i Jonasa Arrnsteina. Rok póĽniej nast±piło otwarcie nekropolii, a po dwóch latach zbudowano wokół terenu cmentarza drewniany parkan (zast±piony wkrótce murem kamiennym, a w 1883 r. ceglanym ogrodzeniem). W 1844 r. gmina żydowska zwróciła się do władz miasta z pro¶b± o pozwolenie na założenie nowego cmentarza, motywuj±c sw± decyzję faktem, iż istniej±ca nekropolia położona była na terenach podmokłych. Władze jednak odrzuciły ow± pro¶bę. W 1904 r. zakupiono karawan do transportu zwłok. Do 1914 r. na cmentarzu pochowano około 60 osób.

Cmentarz zajmuje powierzchnię około 0,07 ha i jest otoczony czę¶ciowo zniszczonym ceglanym murem. Do czasów dzisiejszych nie zachowała się główna brama. W obrębie cmentarza znajduje się około 30 nagrobków. Dominuj± typowe macewy, pochodz±ce z drugiej połowy XIX w. Najstarszy nagrobek upamiętnia Jonasa Arrnsteina, zmarłego w dn. 9 maja 1836 r. Inskrypcje s± przeważnie dwujęzyczne - niemiecko-hebrajskie.

Od 10 lat cmentarz znajduje się pod opiek± Natali Bartczak-Nagler, który prowadzi na nim prace porz±dkowe. W 2014 r. Natala Bartczak-Nagler napisała pracę magistersk± Cmentarz żydowski w Wińsku, powiat Wołów, zawieraj±c± między innymi historię społeczno¶ci żydowskiej w Wińsku, opis cmentarza oraz katalog zachowanych nagrobków. Opracowanie w pliku PDF można pobrać klikaj±c tutaj. Polecamy również lekturę artykułu "Uratować pamięć".