Cmentarz żydowski w Wielopolu Skrzyńskim znajduje się w południowo-wschodniej czę¶ci miejscowo¶ci, w pobliżu budynków Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska". Jego lokalizację można odnaleĽć na przedwojennej wojskowej mapie okolic Rzeszowa. Starsi mieszkańcy zapamiętali, że znajdowało się na nim wiele macew, z których duża czę¶ć była polichromowana. Nekropolia została zniszczona w okresie II wojny ¶wiatowej. Pozbawiony nagrobków, opuszczony cmentarz przez lata służył jako pastwisko.

W latach Holocaustu na terenie cmentarza Niemcy rozstrzeliwali miejscowych Żydów. Do największej egzekucji doszło w dniu 30 czerwca 1942 roku, kiedy to podczas likwidacji getta, zamordowano 42 osoby, w większo¶ci starców i chorych. Roman Lipa w swym opracowaniu zatytułowanym "Z naszej przeszło¶ci" w oparciu o relację naocznego ¶wiadka, tak opisuje te tragiczne wydarzenia: "Nad grobem o długo¶ci około dziesięciu metrów Żydzi zostali ustawieni w szeregu w pozycji klęcz±cej. Reszta stała obok w grupie. (.....) Strzelania dokonywał jeden Niemiec z jednostki SS ze znakiem trupiej główki na czapce. Niemiec z krótkiego pistoletu strzelał do klęcz±cych nad grobem w tył głowy, a ofiary spadały do dołu. (.......) Po wystrzelaniu pierwszego szeregu, stoj±ce obok w grupie osoby formowały kolejny szereg. (......) Kiedy rozpoczęła się zbrodnicza egzekucja, padały pod strzałami ofiary, pozostałe osoby z wyrazem strachu i przerażenia stały znieruchomiałe i nikt nie zdobył się na próbę ucieczki. Posłuszni przeznaczeniu zajmowali miejsca w klęcz±cym szeregu, oczekuj±c nieodwracalnej ¶mierci".

W latach dziewięćdziesi±tych fragment cmentarza ogrodzono metalow± barier± ozdobion± Gwiazdami Dawida. W centralnej czę¶ci wzniesiono symboliczny grób. Wyryto na nim napis w językach hebrajskim, angielskim i polskim o tre¶ci: "Juda Redel, ur. w 1890 r. w Sędziszowie. Brał udział w I wojnie ¶wiatowej w 1914-1918 r. w austriackim wojsku przeciw Moskalom. Bestialsko zamordowany w lipcu 1942 roku przez niemieckich faszystów, okupantów Polski w Wielopolu Skrzyńskim. Wraz z nim rozstrzelano 42 osoby". Z lewej strony pomnika umieszczono metalow± tablicę z nazwiskami Żydów, zamordowanych tu w dn. 30 czerwca 1942 r.: Mandel Elka, Meller Meier, Meler Frieda, Nofshe Gitale, Ohrenstein Leah, Redel Eidel, Silber Moses, Samuels Dvora, Schlesinger Leah, Satoria Reisel, Samuels Herschel & Nechama, Siegel Lezer, Strick Leah, Teitetelbaum Lezer & Leah, Wind Jacob, Walker, Weingarten Sarah, Zieger Aharon, Adest Sarah, Baum Isack, Bart Toby, Barth Salomon, Barth Chanina, Beteil Shaul, Berglass, Firer Lea, Friedrich Rosa, Fooks Chaskiel, Gold Hilesh, Hiller Asher & Amalia, Har Jakow & Reisel, Knisbaum Salomon, Klaksbald, K. Chaskiel, Kleinkremer, Kleinkremer Jakob, Kresh Lea. Obok mogiły złożono kilka odzyskanych macew.

Pod koniec paĽdziernika 2012 r. otrzymali¶my informację o macewie odnalezionej w miejscowo¶ci Mała koło Wielopola Skrzyńskiego. Pomimo zniszczeń - macewa została przerobiona na tarczę szlifiersk± - udało się odczytać personalia zmarłego: Dawid Meir. Z pewno¶ci± wiele innych macew znajduje się na terenie Wielopola i okolicznych wsi. Apelujemy o przewożenie tych nagrobków na cmentarz żydowski.

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Błażej Burkacki
Kliknij tu, by zobaczyć lokalizację cmentarza w serwisie Open Street Map.

Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji