Według różnych Ľródeł, cmentarz żydowski w Szubinie został założony pod koniec XVIII wieku lub na pocz±tku XIX wieku, poza miastem, przy obecnej ul. Kcyńskiej. Podczas drugiej wojny ¶wiatowej teren cmentarza stał się miejscem licznych egzekucji.

Do dzi¶ na powierzchni 0,73 ha zachowało się zaledwie kilka nagrobków. Czę¶ć terenu cmentarnego została zabudowana. Na cmentarzu znajduje się pomnik ku czci zamordowanych tu obywateli polskich, z napisem o tre¶ci: "Miejsce u¶więcone męczeńsk± krwi± Polaków rozstrzelanych przez hitlerowców. Wrzesień-paĽdziernik 1939 r.".

21 wrze¶nia 2011 r. z inicjatywy Mirosława Rzeszowskiego - Dyrektora Rejonowej Biblioteki Publicznej w Szubinie i Prezesa Szubińskiego Towarzystwa Kulturalnego na cmentarzu ufundowano pomnik z napisem: "Pamięci Żydów spoczywaj±cych na tym cmentarzu Szubińskie Towarzystwo Kulturalne 2011". Na obelisku umieszczono tablicę pami±tkow± wykonan± przez Romana Wesołowskiego z Kcyni. Obok pomnika ustawiono odnalezion± przez jednego z mieszkańców miasta macewę Antonie Bry (hebrajskie imię: Tojwa córka Falka), zmarłej 15 marca 1889 r. (12 adar II 5649 r.). Na ceremonię odsłonięcia pomnika przybyli m.in. Michael Schudrich - Naczelny Rabin Polski, ks. Łukasz Boruch, pastor Ryszard Jankowski, Jan Rulewski - senator RP, Teresa Piotrowska - poseł RP, Artur Michalak - przewodnicz±cy Rady Powiatu Nakielskiego, Andrzej Wrona - wiceprzewodnicz±cy Rady Miejskiej w Szubinie, Danuta Siewkowska - prezes Oddziału Akcji Katolickiej w Szubinie, Andrzej Kokociński - prezes Bractwa Kurkowego w Szubinie, delegacja Braci Kurkowych z Okręgu Bydgoskiego, Zbigniew Ostrowski - wicewojewoda kujawsko-pomorski, Andrzej Kindermann - wicestarosta Powiatu Nakielskiego, Ignacy Pogodziński - Burmistrz Szubina z zastępc± Mariuszem Piotrkowskim, Renata Kabulla -sekretarz Urzędu Miejskiego w Szubinie, radni powiatowi i gminni, członkowie Szubińskiego Towarzystwa Kulturalnego, dyrektorzy szkół, działacze społeczni, młodzież szkolna oraz mieszkańcy Szubina.

Uroczysto¶ć była zwieńczeniem prac trwaj±cych blisko rok. Ustanowienie miejsca pamięci zrealizowano w ramach projektu pod nazw± "Szubin pamięta" zaaprobowanego przez komisję powołan± przez Zarz±d Powiatu. Inicjatywa zyskała także akceptację Rady Rabinicznej do spraw cmentarzy. Projekt współfinansowany przez Starostwo Powiatowe Nakło nad Noteci± uzyskał też wydatne wsparcie finansowe władz Szubina oraz pomoc finansow± i rzeczow± sponsorów i darczyńców.

Odsłonięcie tablicy pami±tkowej poprzedziło wyst±pienie Mirosława Rzeszowskiego - prezesa Szubińskiego Towarzystwa Kulturalnego, autora projektu i inicjatora działań upamiętniaj±cych mniejszo¶ci narodowe na terenie Szubina. Po recytacji wiersza "Elegia miasteczek żydowskich" autorstwa Antoniego Słonimskiego w wykonaniu gimnazjalistów Katarzyny Frontczak i Szymona Wypycha głos zabrali go¶cie. W¶ród przemawiaj±cych znaleĽli się Michael Schudrich Naczelny Rabin Polski, który swoje wyst±pienie poprzedził modlitw± za zmarłych, ks. Łukasz Boruch, pastor Ryszard Jankowski oraz Zbigniew Ostrowski wicewojewoda kujawsko-pomorski i Andrzej Kindermann wicestarosta Powiatu Nakło nad Noteci±.

tekst: M. Rzeszowski & K. Bielawski