Jak podaje "The Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust", pierwsze wzmianki o żydowskich mieszkańcach ¦widwina pochodz± z pocz±tków XVIII wieku. Istotny rozwój tej społeczno¶ci przypada na XIX wiek. W 1821 r. zbudowano synagogę. W 1861 roku w ¦widwinie żyło 253 osób wyznania mojżeszowego, a w 1880 r. - już 357. PóĽniej liczba Żydów w mie¶cie spadała, jednak w dalszym ci±gu ¦widwin pozostawał jednym z większych skupisk ludno¶ci żydowskiej w tym rejonie. Lokalnej gminie wyznaniowej podlegały okoliczne miejscowo¶ci. W 1927 r. w ¦widwinie mieszkało 230 Żydów.

Stosunki z rdzenn± ludno¶ci± nie zawsze układały się idealnie. W dniu 7 sierpnia 1881 roku doszło do pogromu. Zdemolowano wówczas wiele sklepów należ±cych do Żydów.

Nazizm przyniósł kres ¶widwińskiemu sztetl. Wraz z doj¶ciem do władzy Hitlera rozpocz±ł się bojkot ekonomiczny żydowskich sklepów i firm. Pogarszaj±ce się warunki życia zmusiły wielu Żydów do opuszczenia kraju i emigracji do Ameryki i Palestyny. Podczas niechlubnej "Nocy Kryształowej" w ¦widwinie doszło do kolejnych ekscesów. Podpalono i wysadzon± synagogę, spl±drowano żydowskie sklepy i domy. Aresztowano wiele osób. W czasie zamieszek zgin±ł ostatni rabin ¦widwina - Karl Richter.

Dzi¶ o obecno¶ci Żydów w mie¶cie przypomina opuszczona nekropolia. Cmentarz żydowski w ¦widwinie znajduje się przy ul. Drawskiej, na tak zwanym Żydowskim Wzgórzu. Do dzi¶ zachowało się około siedemdziesięciu nagrobków. Podobnie jak inne nekropolie wyznania mojżeszowego, także ¶widwiński beit kwarot został zniszczony przez nazistów, a proces dewastacji trwał również w latach powojennych. Nekropolia popadała stopniowo w zapomnienie. Potłuczone i poprzewracane nagrobki powoli ginęły w g±szczu ro¶linno¶ci. Stan ten uległ zmianie dopiero na pocz±tku XXI wieku, kiedy to pastor Ko¶cioła Zielono¶wi±tkowców Adam Ciućka oraz Zbigniew Czajkowski postanowili uporz±dkować teren cmentarza. W pracach uczestniczyli członkowie miejscowego Ko¶cioła Zielono¶wi±tkowego oraz ich koledzy z Hameln w Niemczech. Razem z nimi przyjechał Heinz Wandelt - dawny mieszkaniec ¦widwina. Pomocy nie odmówili też miejscowi przedsiębiorcy, między innymi pp. Roman i Marek Marko, Janusz Paprocki. Wycięto krzaki, zasypano rozkopane groby, postawiono przewrócone macewy. Wykonano także prace inwentaryzacyjne.

25 wrze¶nia 2001 roku na cmentarzu odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy pami±tkowej. W ceremonii wzięli udział między innymi: rabin Michael Schudrich, ks. Michał Czajkowski, biskup diecezji pilskiej Ko¶cioła Zielono¶wi±tkowego Dawid Kulinicz, burmistrz Andrzej Rauflajsz. Przybyli również Żydzi mieszkaj±cy przed wojn± w ¦widwinie - Gisela Miessner i wspomniany już Heinz Wandelt. Rabin Schudrich, dziękuj±c wszystkim zaangażowanym w uporz±dkowanie nekropolii, powiedział: "Dla Żydów cmentarz to miejsce ¶więte po wsze czasy. Dziękuję Wam za przywrócenie pamięci temu miejscu. Ten, kto robi co¶ dla zmarłych, to prawdziwy sprawiedliwy. Cmentarz ten niech będzie znakiem nadziei na powszechny pokój".

Niestety, w ci±gu ostatnich lat na terenie cmentarza żydowskiego w ¦widwinie doszło do kilku aktów dewastacji. Jak podaje serwis internetowy Gazeta.pl w wydaniu z dn. 1 marca 2007: "Wandale zniszczyli 10 macew, niektóre całkowicie. Policja szuka sprawców (...). To już trzecia dewastacja tej nekropolii w ci±gu czterech lat. Poprzednie dwa ¶ledztwa zostały umorzone z powodu niewykrycia sprawców. W 2003 r. wandale zniszczyli cztery nagrobki, ogrodzenie i płytę pami±tkow±. W kwietniu 2006 r. - podobnie".

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Jacques Lahitte