W Strzyżowie funkcjonowały trzy cmentarze żydowskie. Najstarszy z nich - zlokalizowany przy obecnej ul. Przecławczyka - powstał na przełomie XVI i XVII wieku i pocz±towo zajmował powierzchnię około 500 metrów kwadratowych. Cmentarz ten został całkowicie zniszczony, obecnie znajduje się tam skwer miejski. Drugi - założony w XVIII wieku - cmentarz miejscowej gminy żydowskiej znajdował się przy ul. Daszyńskiego, w miejscu zajetym dzi¶ przez przyszkolne boisko. W wyniku zniszczeń wojennych po obu tych nekropoliach nie ma już ¶ladu.

Do dzi¶ przetrwał jedynie najmłodszy z cmentarzy, założony w 1850 roku wieku na Żarnowskiej Górze. Także ten cmentarz zniszczyli nazi¶ci podczas II wojny ¶wiatowej. Macewy posłużyły wówczas do wybrukowania strzyżowskiego rynku. Dzięki inicjatywie Fundacji Rodziny Nissenbaumów oraz wywodz±cych się ze Strzyżowa Żydów i ich potomków, na przełomie lat osiemdziesi±tych i dziewięćdziesi±tych XX wieku, teren nekropolii został uporz±dkowany i ogrodzony, odzyskano też kilkadziesi±t nagrobków. Pochodz±cy ze Strzyżowa Chaim Ben Zwi vel Henryk Moher wykonał też prace inwentaryzacyjne, polegaj±ce na spisaniu macew i odczytaniu imion i nazwisk zmarłych. Najstarsza ze zidentyfikowanych płyt nagrobnych pochodzi z 1884 roku i upamiętnia mężczyznę o imieniu Icchak. Przy wej¶ciu umieszczono tablicę z napisem: "Ogrodzenie cmentarza zbudowała fundacja rodziny Nissenbaumów - Warszawa, w uzgodnieniu z Rabinem Samuelem Teitelbaumem, Rabinem Josefem Chaimem Frenklem, Rabinem Abrahamem Frenklem z Nowego Jorku". Wzniesiono również ohel, chroni±cy grób zmarłego 12 kwietnia 1930 r. (14 nisan 5690 r.) Altera Zewa Horowitza, syna Abrahama z Sędziszowa, rabina w Strzyżowie od 1882 r., znanego z zamiłowania do muzyki, kompozytora licznych melodii. Jego macewę zdobi± lwy podtrzymuj±ce koronę, a wyryta poniżej inskrypcja głosi: "Arkę Pana przemoc± nam zabrano. Szli¶my w ¶wietle jego nauki i pouczeń, uczył nas m±dro¶ci i wiedzy, rabin i przewodnik, żył 45 lat w naszej społeczno¶ci. Zasługi jego nauki i modlitwy niech nas chroni±. Biada nam, którzy¶my zostali jak trzoda bez pasterza. W wieczór pesach złożyli¶my ¶więt± ofiarę" (tłum. Wojciech Tworek). Pierwsze litery każdego wersu, czytane pionowo tworz± imiona zmarłego: Alter Zeew.

20 sierpnia 1996 roku w zwi±zku z zakończeniem budowy ohelu, na cmentarzu odbyła się uroczysto¶ć, w której udział wzięli wnuk rabina oraz przedstawiciele ¶rodowisk żydowskich oraz lokalnych władz i organizacji społecznych, między innymi Zygmunt Nissenbaum - prezes Fundacji Rodziny Nissenbaumów, Hertz Frankel - przewodnicz±cy Międzynarodowego Komitetu ds. Żydów i doradca prezydenta USA do spraw żydowskich oraz Marek ¦liwiński, pełni±cy funkcję burmistrza miasta . Po oficjalnych wyst±pieniach na strzyżowskim cmentarzu odmówiono Kadisz.

tekst: K. Bielawski
konsultacja: Danuta Skóra
zdjęcia: Błażej Burkacki, Sabina Pilch

Kliknij tu, by przejrzeć Księgę Pamięci Strzyżowa (w jęz. hebrajskim i angielskim)
Spis macew z cmentarza żydowskiego w Strzyżowie znajdziesz tutaj: