Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
STOCZEK WĘGROWSKI

Stoczek Węgrowski to dzi¶ niewielka miejscowo¶ć gminna, zamieszkana przez około dziewięćset osób. O miejskiej przeszło¶ci osady ¶wiadczy zachowany układ urbanistyczny z prostok±tnym rynkiem w centralnej czę¶ci.

Jak twierdz± autorzy zamieszczonego na stronie www.stoczek.net.pl kalendarium Stoczka, Żydzi zaczęli osiedlać się w tej miejscowo¶ci już w pocz±tkach XVIII wieku. Swój sztetl w języku jidysz nazywali Stok. Burzliwy rozwój osadnictwa żydowskiego w Stoczku przypadł na drug± połowę dziewiętnastego wieku. W 1856 roku w Stoczku żyło 228 wyznawców judaizmu, a podczas spisu powszechnego w 1921 r. żydowskie pochodzenie zadeklarowało 1.221 mieszkańców, co stanowiło 74% całej populacji miasteczka. Wielu stoczkowskich Żydów było chasydami, a "The Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust" podaje, że pomimo zachowawczego, tradycyjnego charakteru społeczno¶ci, w okresie międzywojennym coraz szersze poparcie zaczęły zyskiwać idee syjonistyczne.

Po wybuchu drugiej wojny ¶wiatowej i zajęciu miasteczka przez wojska hitlerowskie, Niemcy przyst±pili do represjonowania miejscowej ludno¶ci żydowskiej. Około dwustu młodych Żydów deportowano do obozów pracy przymusowej. W 1940 roku w Stoczku powstało getto. Likwidacja getta nast±piła w dniu 22 wrze¶nia 1942 r. - jego mieszkańców Niemcy zamordowali w obozie zagłady w pobliskiej Treblince. Czę¶ć ludzi zgładzono na miejscu.

Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim założono prawdopodobnie w XIX wieku przy ul. Węgrowskiej, na działce o powierzchni 0,93 ha. Nekropolia została zniszczona podczas drugiej wojny ¶wiatowej, a proces dewastacji trwał także po wyzwoleniu. Przez działkę cmentarn± przeprowadzono linię energetyczn±, przynajmniej trzy słupy zostały wbite w grunt.

Po wojnie na cmentarz przeniesiono ekshumowane zwłoki Żydów pogrzebanych w różnych punktach na terenie miejscowo¶ci - między innymi siedemna¶cie osób rozstrzelanych i pogrzebanych na podwórku rodziny pp. Postków. Jak podaje Przemysław Burchard w ksi±żce "Pami±tki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce", w 1946 r. pojawiła się tablica po¶więcona 188 osobom zabitym podczas likwidacji getta.

Do połowy lat osiemdziesi±tych cmentarz pozostawał opuszczony. W 1984 r. uporz±dkowano go, na czę¶ci obszaru tworz±c ogrodzone lapidarium. Jego centraln± czę¶ć stanowi pomnik na masowej mogile ofiar Zagłady. Umieszczono na nim napis w językach hebrajskim i polskim o tre¶ci: "Tu spoczywaj± zwłoki Żydów ze Stoczka, zamordowanych przez niemiecko-faszystowskich bandytów i ich pachołków. 1941-1944. Cze¶ć ich pamięci!". Od bramy wej¶ciowej do zbiorowej mogiły prowadzi alejka z ławkami. Po jej prawej stronie ustawiono ocalone nagrobki i ich fragmenty. Do dzi¶ przetrwało około 50 macew w różnych stanie zachowania, w tym cztery obeliski i kilka fragmentów potłuczonych płyt z piaskowca. Przeważaj± nagrobki z polnych kamieni granitowych. Czytelne inskrypcje występuj± tylko na kilku nagrobkach.

O porz±dek i zieleń na terenie lapidarium - żywopłot i krzewy iglaste - dba gminne przedsiębiorstwo usług komunalnych, którego budynek znajduje po s±siedzku. W ci±gu ostatnich kilku lat na cmentarzu przeprowadzono prace restauracyjne, w trakcie których wycięto krzewy oraz odnowiono pomnik ofiar Zagłady. Po przeciwnej stronie rozpo¶ciera się pusty i nieogrodzony teren pozostałej czę¶ci cmentarza, poro¶nięty przez kilkudziesięcioletnie sosny.

Cmentarz znajduje się przy ul. Węgrowskiej 22, obok przystanku autobusowego. Teren jest ogrodzony, furtka nie jest zamykana na klucz.

W 2012 r. autor niniejszego tekstu i Magdalena Wójcik z Muzeum Historii Żydów Polskich wykonali dokumentację macew. Ich spis jest dostępny na portalu "Wirtualny Sztetl".

 

tekst: R. Zubkowicz & K. Bielawski
zdjęcia: R. Zubkowicz

Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim w 2008 r. (foto: R. Zubkowicz)
Stoczek Stoczek Stoczek Stoczek
Stoczek Stoczek Stoczek Stoczek
Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim w 2012 r. (foto: K. Bielawski)
Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim
Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim Cmentarz żydowski w Stoczku Węgrowskim
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze Stoczka i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas