Cmentarz żydowski w So¶nicowicach położony jest przy obecnej ul. Gimnazjalnej. Jego lokalizację można odnaleĽć na na wojskowej mapie z 1928 roku. Joanna Oczko w swym opracowaniu zatytułowanym "Żydzi w So¶nicowicach" podaje, iż: "pierwsza wzmianka o pochówku na cmentarzu w So¶nicowicach pochodzi z 1829 roku i dotyczy pogrzebu trzynastoletniego Wolfa Neumanna z So¶nicowic, syna Josepha Neumanna, który zmarł 14.03.1829 roku. Wcze¶niej - a przynajmniej od 1812 roku - Żydów so¶nicowickich chowano w Gliwicach. Na cmentarzu w So¶nicowicach grzebano głównie zmarłych z So¶nicowic, ale zdarzały się także pojedyncze pochówki osób z Ostropy (tylko dzieci), Polskiej Wsi (obecna ul. Powstańców ¦l±skich w So¶nicowicach), Brzezinki, Sierakowic, Wójtowej Wsi (dziecko) i Kozłowa. (.....) W latach 1812 - 1847 pochowano tam 64 osoby"..

Jak widać na zdjęciu opublikowanym w pi¶mie "Oberschlesien im Bild" (nr 8 z 1932 roku), był to cmentarz o niedużej powierzchni, otoczony wysokim, drewnianym płotem, z nie więcej niż pięćdziesięcioma nagrobkami w formie tradycyjnych macew. Przy wej¶ciu znajdował się niewielki drewniany budynek, stanowi±cy zapewne dom dozorcy lub też pełni±cy funkcję domu pogrzebowego.

Podczas Nocy Kryształowej cmentarz uległ dewastacji. Spalono wówczas uprzednio wzmiankowany drewniany budynek. Jak wspominaj± starsi so¶nicowiczanie, w latach II wojny ¶wiatowej Niemcy wykorzystali macewy do wybrukowania placu przez poczt± przy rynku. Dzieła destrukcji dokończono po wyzwoleniu. Przytoczmy tu fragment wpisu, pozostawionego w naszej Księdze Go¶ci przez jednego z mieszkańców So¶nicowic: "Po wojnie cmentarz jeszcze w dobrym stanie istniał i był ogrodzony, ale póĽniej go zdewastowali okoliczni ludzie. W póĽniejszych latach RSP-Trachy zaorał t± czę¶ć i wtedy też zostały powalone duże drzewa. Przez kilka lat nie można było w ogóle poznać gdzie był cmentarz. Kamienie tez znikły, ale w latach dziewięćdziesi±tych znowu się pojawiły".

Obecnie na cmentarzu można odnaleĽć fragmenty potłuczonych nagrobków. Jedyna zachowana - choć i tak rozbita na trzy czę¶ci - macewa, prostok±tna płyta piaskowcowa, o trójk±tnym zwieńczeniu, upamiętnia osobę zmarł± w 1848 roku (5608 r. według kalendarza hebrajskiego). Wyryta na na niej hebrajska inskrypcja głosi: "Tu spoczywa znaj±cy Torę, doskonały Menachem Mendel syn Zewa Wolfa Hotzen. Zmarł w poniedziałek 20 dnia miesi±ca tewet 608 roku. Twoja ¶wieca zgasła, odszedłe¶ od ogrodu, który uprawiałe¶. Pozostaniesz w pokoju, stamt±d daj nam błogosławieństwo. Niech dusza jego będzie zwi±zana w wieniec życia wiecznego". Z traw wystaj± ułomki płyt, z których jedna posiada sygnaturę warsztatu kamieniarskiego z Gliwic.

Do cmentarza można dotrzeć jad±c od strony rynku w kierunku Rud Raciborskich. Należy za boiskiem skręcić w lewo i podej¶ć do niewielkiego lasku w¶ród pól - około pół kilometra od głównej drogi i około 100 metrów od ul. Gimnazjalnej.

tekst: Małgorzata Płoszaj & Krzysztof Bielawski
zdjęcia: Małgorzata Płoszaj
Polecamy lekturę opracowania Joanny Oczko "Żydzi w So¶nicowicach"
Kliknij tu, by obejrzeć film video nakręcony na tym cmentarzu

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z So¶nicowic i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.