Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
SOKOŁÓW PODLASKI
   

Gmina żydowska w Sokołowie Podlaskim posiadała dwa miejsca pochówku. Pierwszy cmentarz został założony w XVII w. w pobliżu synagogi, w rejonie obecnych ulic Wiatraki i Magistrackiej. Marian Pietrzak w ksi±żce Ko¶cioły i cmentarze Ziemi Sokołowskiej tak opisał wygl±d nekropolii w okresie przedwojennym: "Nad rzeczk± Cetyni± były mogiłki. Dzi¶ jest to tzw. małpi gaj. Otoczony był z dwóch stron (od ul. Bóżniczej i Wiatraki) murem składaj±cym się z drobnych kamieni, wapna i żwiru. Na cmentarzu leżało mnóstwo kamieni, zwykłych polnych, których Żydzi używali jako nagrobków. Tylko bogatych Żydów stać było na wykucie macew (..) w kształcie tablic mojżeszowych. Na większo¶ci z nich nic nie było. Musiały leżeć bardzo długo bo porosły mchem. Zdarzały się hebrajskie litery. Na całym cmentarzu rosły z rzadka olbrzymie stare drzewa: wi±zy, lipy, klony i polne grusze. Cmentarz miał być likwidowany już przed wojn±, ale Żydzi przekupywali jako¶ urzędników i odkładali jego likwidację. Latem 1941 r. na polecenie starosty Grammsa władze miejskie wzięły z getta kilkudziesięciu Żydów i kazały im zdejmować nagrobki i wyrównywać teren. Gładkie kamienie z piaskowca polecono układać w miejscach, gdzie kwaterowali Niemcy jako chodnik. Zwykłe grnity użyto do wybudowania tarasu znajduj±cego się w Szewskim Rynku, Nad jednym kamieniem Zydzi stali szczególnie długo. Lamentowali, dyskutowali i gestykulowali. Ich dylemat polegał na tym, że byt to grób rabina, który żył trzysta lat temu". Podczas drugiej wojny ¶wiatowej na cmentarzu nazi¶ci dokonywali egzekucji. Ciała ofiar grzebano w miejscu mordu.

Drugi cmentarz powstał na pocz±tku XX w., poza miastem, po wschodniej stronie drogi do wsi Bartosz, za dzisiejsz± posesj± przy ul. Bartoszowej 11a. Działki pod cmentarz gmina wyznaniowa w Sokołowie Podlaskim zakupiła m. in. od Wincentego Wojewódzkiego i Marianny Remiszewskiej, na mocy aktu notarialnego z dn. 12 marca 1920 r. Jego lokalizację zaznaczono na wydanej w 1937 r. mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego.

W wyniku dewastacji do dzi¶ na obu cmentarzach nie zachowały się nagrobki. Po wojnie na czę¶ci terenu starego cmentarza zbudowano hotel oraz basen, pozostały fragment działki cmentarnej przeznaczono na park. W 2009 r. dzięki staraniom Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie oraz Urzędu Miasta Sokołów Podlaski na terenie cmentarza ustawiono głaz z tablic± przypominaj±c± historię tego miejsca.

Cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim Jewish cemetery in Sokolow Podlaski
foto: Tomasz Kowalik

Teren nowego cmentarza jest nieużytkowany, czę¶ciowo za¶miecony i poro¶nięty dzik± ro¶linno¶ci±. W¶ród krzaków można odnaleĽć pojedyncze betonowe obmurowania zniszczonych nagrobków.

W 2004 r. przy ul. Armii Krajowej odnaleziono kilkana¶cie macew. Nagrobki pocz±tkowo zostały zabezpieczone w prywatnym muzeum-skansenie Mariana Pietrzaka w Sokołowie Podlaskim, a 2013 r. przekazane do zbiorów Muzeum Ziem Nadbużańskich w Sterdyni. Na podstawie dostarczonych zdjęć macew udało się odczytać niektóre nazwiska zmarłych: Menasze syn Józefa Jehudy Szuwa z rodziny Perla, zm. 2 szwat 5694 r. (18 stycznia 1934 r.); Frejda córka [..] Mosze (?); Jechezkiel Meir syn Icchaka Ajzyka, zm. 11 elul 5651 r. ( 14 wrze¶nia 1891 r.), Blima córka Mordechaja, zm. 9 aw 5659 r. ( 16 lipca 1899 r.), [..] syn Menachema; [..] Chaja córka Nachuma Kohena, zm. . adar 5658 r. (marzec 1898 r.), Henia córka Elimelecha, zm. 1 cheszwan 5665 r. (10 paĽdziernika 1904 r.), Lipa Fejga córka Awrahama Aby, zm. 5664 (1903/1904 r.). Muzeum Ziem Nadbużańskich w Sterdyni rozpoczęło program trójwymiarowej digitalizacji nagrobków z cmentarza żydowskiego w Sokołowie. Przykładow± dokumentację macewy można zobaczyć w serwisie Youtube.

Warto dodać, że na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, w kwaterze 73 został pochowany Icchak Zelig syn Chaima Izraela Morgenstern - zmarły w dn. 15 paĽdziernika 1939 r. (3 cheszwan 5700 r.) cadyk z Sokołowa Podlaskiego, założyciel sokołowskiej jesziwy Beit Izrael, aktywny działacz partii Agudat Izrael, autor ksi±żki Elbono Szel Tora.

tekst: K. Bielawski
Polecamy odwiedzenie stron:
Wirtualny Sztetl
Jewish Sokołów
Trobal Puławy

Macewy z Sokołowa Podlaskiego w Muzeum Ziem Nadbużańskich w Sterdyni
Macewa z Sokołowa Podlaskiego Macewa z Sokołowa Podlaskiego Macewa z Sokołowa Podlaskiego Macewa z Sokołowa Podlaskiego
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
Macewa z Sokołowa Podlaskiego
Macewa z Sokołowa Podlaskiego
Macewa z Sokołowa Podlaskiego
Macewa z Sokołowa Podlaskiego
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim
Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
foto: Rafał Roguski
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Sokołowa Podlaskiego i ich nekropoliach.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± te cmentarze z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas