Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
¦NIADOWO    

Jak podaje "The Encyclopedia of Jewish Life Before and During", pocz±tki osadnictwa żydowskiego w ¦niadowie sięgaj± drugiej połowy szesnastego wieku. W połowie XVIII wieku w miejscowo¶ci istniał przykahałek. W 1768 roku wybudowano okazał± synagogę, "z drzewa gontem kryt±". Jak podaj± autorzy Księgi Pamięci ¦niadowa, miejscowy kahał postrzegany był jako gmina dobrze zorganizowana w dziedzinie życia religijnego, społecznego i ekonomicznego. Zarz±dzaj±cy ni± rabin i sędziowie mieli olbrzymi wpływ na lokaln± społeczno¶ć. Podstawę utrzymania ludno¶ci żydowskiej stanowiły rzemiosło i handel, między innymi miodem, zbożem, lnem, towarami budowlanymi i narzędziami rolniczymi. Niektórzy zajmowali się handlem drewnem z pobliskich lasów. W 1857 roku w miasteczku żyło 1.081 Żydów, którzy stanowili aż 89,8% wszystkich mieszkańców. Do końca XIX wieku liczebno¶ć społeczno¶ci żydowskiej wzrosła do około tysi±ca trzystu osób. Podczas pierwszej wojny ¶wiatowej Rosjanie wygnali Żydów ze ¦niadowa, w tym też czasie zniszczono bóżnicę. Większo¶ć Żydów wypędzonych ze swego rodzinnego sztetl osiadła w Łomży lub wyemigrowała za ocean. Spis powszechny z 1921 roku odnotował w ¦niadowie obecno¶ć już tylko 386 osób pochodzenia żydowskiego.

W okresie międzywojennym większo¶ć ¶niadowskich Żydów dotkliwie odczuła skutki wzrostu antysemickich nastrojów. Wiadomo, że po zamieszkach z 1936 roku proboszcz ¦niadowa został wezwany do Łomży, gdzie biskup zarzucił mu współodpowiedzialno¶ć za nacjonalistyczne ekscesy w jego parafii. W "Sprawozdaniach sytuacyjnych Wydziału Bezpieczeństwa" odnajdujemy zapis ekscesów, do jakich doszło w ¦niadowie w dniu 19 sierpnia 1937 roku, kiedy to "podczas targu tłum z okrzykiem: "Żydzi do Palestyny!", "W Polsce nie ma dla was miejsca", wypędził handlarzy. Uciekaj±cych Żydów zmagano batami, a jeden spo¶ród nich został uderzony kłonic± w głowę". Pod tym względem ¦niadowo nie było wyj±tkiem - do podobnych sytuacji dochodziło w wielu innych miejscowo¶ciach. Podłożem konfliktów były bardzo trudne warunki ekonomiczne oraz bezwzględna walka polityczna w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległo¶ci.

synagoga w ¦niadowie
Synagoga w ¦niadowie w 1913 r. (foto: K. Kłos, przedruk za: M. i K. Piechotkowie "Bramy nieba")

Druga wojna ¶wiatowa przyniosła całkowit± zagładę ludno¶ci żydowskiej ¦niadowa. W 1941 roku, po zajęciu miasteczka przez Niemców, rozstrzelano grupę około pięćdziesięciu Żydów. Pozostałych deportowano do getta w Łomży. Przytoczmy tu fragment zeznań, jakie wkrótce po wyzwoleniu złożyła urodzona w 1931 roku Noemi Centnerschwer, córka żydowskiego kupca ze ¦niadowa: "W czterdziestym roku byli Sowieci, żyło się jeszcze normalnie, chodziłam do szkoły. Po wkroczeniu Niemców w 1941 roku żyli¶my już skromnie, tatu¶ ciężko pracował fizycznie przy traktorach. Niemcy nas raz obrabowali i innych Żydów napadali. (....) W roku 1942 wyszło nowe rozporz±dzenie, by wszyscy Żydzi opu¶cili swoje mieszkania i z tobołkami w ręku powędrowali do wozów na rynku przygotowanych" (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, "Relacje Ofiar Zagłady", nr 301/2750)

Dzi¶ w ¦niadowie nie ma już Żydów. Zamieszczony na internetowej stronie gminy ¦niadowo tekst o historii miasteczka nie zawiera nawet najmniejszej wzmianki o ludziach, którzy przed laty tworzyli przytłaczaj±c± większo¶ć mieszkańców tej miejscowo¶ci.

¦niadowo - kirkut ¦niadowo - cmentarz żydowski ¦niadowo - teren cmentarza żydowskiego żydowski cmentarz w ¦niadowie

Cmentarz żydowski w ¦niadowie znajduje się około stu metrów na zachód od przejazdu kolejowego. Jego lokalizację można odnaleĽć na przedwojennej wojskowej mapie okolic Łomży. Jest to pochówku wyznawców judaizmu ze ¦niadowa oraz pobliskich miejscowo¶ci. Do pocz±tków XIX wieku chowano tu także Żydów z Łomży. W wyniku zniszczeń na terenie nekropolii do dzi¶ nie zachowały się żadne nagrobki.


tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Piotr Żaczek
Archiwalne zdjęcia synagogi w ¦niadowie
znajdziesz na stronach www.bagnowka.com & www.zchor.org
Podziękowania dla p. Szoszany Donin oraz p. Beaty Sawickiej za udostępnione materiały

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze ¦niadowa i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas