Do 1945 r. Słubice stanowiły czę¶ć Frankfurtu nad Odr±. Wyznawcy judaizmu mieszkali we Frankfurcie na pewno już w drugiej połowie XIII wieku, a pierwsze wzmianki o ich obecno¶ci pochodz± z 1294 roku. Na przestrzeni lat osadnictwo żydowskie we Frankfurcie nad Odr± podlegało ograniczeniom. Żydzi nie mogli nabywać nieruchomo¶ci, wynajmowali natomiast domy. Rywalizacja ekonomiczna z ludno¶ci± chrze¶cijańsk± powodowała liczne konflikty. W 1506 roku spalono miejscow± synagogę, a cztery lata póĽniej frankfurccy Żydzi zostali wygnani z miasta. Sytuacja ta powtórzyła się 1573 roku. Rok 1671 przyniósł zmianę statusu Żydów w Brandenburgii, co zaowocowało odrodzeniem się społeczno¶ci żydowskiej we Frankfurcie. Miejscowy uniwersytet był pierwsz± niemieck± uczelni±, która przyjmowała żydowskich studentów. Uczyli się tu Żydzi z różnych zak±tków Europy, a nawet z Jerozolimy.

W 1801 roku we Frankfurcie mieszkały 592 osoby pochodzenia żydowskiego. Ich liczba wzrosła do 891 w 1880 roku. Przełom stuleci przyniósł spadek liczebno¶ci Żydów we Frankfurcie. Zwi±zane to było między innymi z emigracj± zarobkow± do Ameryki, wyjazdami do Palestyny oraz I wojn± ¶wiatow±. W 1925 r. w mie¶cie żyło 669 osób narodowo¶ci żydowskiej, a w 1933 r. - już tylko 586. Po przejęciu władzy przez NSDAP, Żydzi zostali poddani dotkliwym represjom. Aresztowano miejscowego rabina Ignaza Maybauma, bojkot ekonomiczny skutecznie niszczył żydowskie firmy we Frankfurcie. W 1939 r. w mie¶cie było już tylko 168 Żydów. Większo¶ć z nich po wybuchu wojny została deportowana do gett na LubelszczyĽnie. Pozostali w mie¶cie nieliczni Żydzi trafili w latach 1942 - 1943 do Terezina. Po zakończeniu II wojny ¶wiatowej gmina żydowska we Frankfurcie nad Odr± została reaktywowana.

Miejsce pochówku Żydów z Frankfurtu nad Odr± znajdowało się na terenie dzisiejszych Słubic, przy obecnej ul. Transportowej. Pierwsze wzmianki o tym cmentarzu pochodz± z 2 lipca 1399 roku, tego dnia rada miasta wydała dokument o następuj±cej tre¶ci: "My radcy miasta Frankfurtu wyznajemy publicznie w tym pi¶mie wszystkim, którzy go widz±, słysz± lub czytaj±, że Żydzi grzebi± swych krewnych na Górze Żydowskiej (Judenberg). Za to powinni płacić oni dla miasta sze¶ć dobrych groszy czeskich". Można zakładać, że cmentarz ten powstał znacznie wcze¶niej. Jest to zatem jedna z najstarszych nekropolii wyznania mojżeszowego na terenach dzisiejszej Polski. Dla porównania dodajmy, że cmentarze żydowskie w Tykocinie i Krakowie powstały dopiero w pierwszej połowie XVI wieku.

Na cmentarzu pochowany został rabin Josef Teomin, zwany też Peri Megadim, rabin z Frankfurtu nad Odr± w XVIII wieku, znany dzięki swym komentarzom do Talmudu. Rabin Icchak Ehrenburg w wypowiedzi udzielonej redaktorowi zielonogórskiej edycji "Gazety Wyborczej" tak scharakteryzował postać Josefa Teomina: "W swoim życiu miał tysi±ce uczniów. Studiował we Lwowie, na Węgrzech, w Berlinie. Wreszcie był rabinem we Frankfurcie. Nie ma na ¶wiecie wykształconego Żyda, który nie wiedziałby, kto to jest, lub nie czytałby pism Teomina". Grób Teomina przez lata był celem pielgrzymek wielu pobożnych Żydów.

Powierzchnia cmentarza była kilkakrotnie powiększana - wiadomo, że kolejnych zakupów gruntu dokonano między innymi w 1865 roku oraz na pocz±tku XX wieku. W latach siedemdziesi±tych XIX wieku na cmentarzu powstał budynek kostnicy, wykonany w stylu neoromantycznym, wykończony żółtym klinkierem, z pokryt± miedzi± kopuł± zwieńczon± Gwiazd± Dawida. Teren nekropolii otaczał wysoki mur z cegły.

Nekropolia przetrwała drug± wojnę ¶wiatow± w relatywnie dobrym stanie. W dn. 11 grudnia 1944 r. dokonano na nim ostatniego znanego pochówku osoby pochodzenia żydowskiego - lekarza Hermanna Marcusa. W 1945 r. pogrzebano tu kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich. Eckard Reiss w swoim opracowaniu zatytułowanym "Krótka historia cmentarza żydowskiego we Frankfurcie nad Odr±, leż±cego dzisiaj w polskich Słubicach" wspomina, iż: "W ¶więto zmarłych w 1956 roku grupa z Frankfurtu udała się po raz pierwszy i ostatni na słubicki cmentarz żydowski oraz cmentarz na wale, odwiedziła ogrodnika Billerbecka i uczciła zmarłych, co w okresie póĽniejszym nie było już możliwe. Dziewięć lat póĽniej, w 1965 roku byłem po raz pierwszy na żydowskim cmentarzu. Natura brała już to miejsce w swoje władanie. Mimo to sprawiało ono niezwykłe wrażenie".

W latach siedemdziesi±tych cmentarz na polecenie władz cmentarz został zdewastowany. Zachowane nagrobki wyrwano i wywiezione na wysypisko ¶mieci. Płyty te zostały wykorzystane jako gruz przez niektórych mieszkańców i wci±ż tkwi± w różnych miejscach. Kilka lat temu fragmenty macew odnaleziono w lesie koło wsi Urad. W 1976 roku z inicjatywy działacza partyjnego Tadeusza Wrzaszczyka, na cmentarzu wzniesiono "Zajazd Staropolski", administrowany przez przedsiębiorstwo "Warta Tourist". Czę¶ć terenu nekropolii przejęły gmina oraz PKS. W 1999 roku "Warta Tourist" sprzedała zajazd. Nowy wła¶ciciel szybko wydzierżawił obiekt, a wynajmuj±cy urz±dził w nim klub nocny wraz z agencj± towarzysk±. Tak doszło do jednego z najbardziej oburzaj±cych przypadków zbezczeszczenia cmentarza w Polsce.

O zmianę tego stanu rzeczy przez wiele lat zabiegali Żydzi z nowojorskim rabinem Berelem Polatskiem na czele. W 1985 r. decyzj± Państwowej Służby Ochrony Zabytków cmentarz został uznany za miejsce historyczne. W 1988 roku teren nekropolii został uporz±dkowany przez Fundację Rodziny Nissenbaumów. W 1999 r. dzięki inicjatywie mieszkańców Frankfurtu nad Odr± i Słubic, odsłonięto stylizowan± na macewę tablicę pami±tkow±. Istotny zwrot w tej sprawie nast±pił po interwencji amerykańskich Żydów u ówczesnego premiera Leszka Millera, podczas jednej z jego wizyt w USA. Wkrótce nocny klub został zamknięty, a polski rz±d sfinansował wykupienie działki, na której położony jest cmentarz. Gmina Słubice wykupiła teren i ofiarowała go Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Szczecinie, a ta - Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Warszawie.

Staraniem ¶rodowisk żydowskich na cmentarzu ustawiono trzy macewy, upamiętniaj±ce miejscowych rabinów. Poniżej podajemy tłumaczenie wyrytych na nich inskrypcji nagrobnych:

"Tu spoczywa rabin i wielki uczony nasz nauczyciel i rabin, pan Josef, przewodnicz±cy s±du rabinicznego w naszej gminie, syn uczonego, naszego nauczyciela Meira, błogosławionej pamięci, autor dzieł: "Porat Josef", "Ginat Wradim", komentarza "Pri Megadim" do "Jore Dea", "Tewat Gama", "Szoszanat Amakim" i "Pri Megadim" do "Orach Chajim" w dwóch tomach: "Eszel" i "Maszbecot Zahaw" oraz wielu innych ksi±żek. Zmarł i został pochowany w dniu 4 Ijar 552 roku wg skróconej rachuby [26.IV.1792]. Niech dusza jego będzie zwi±zana w węĽle życia wiecznego".

Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Frankfurtu nad Odr± i ich nekropolii. Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz
z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.