| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |
| SKIERNIEWICE | |||
W Skierniewicach znajduj± się dwie nekropolie żydowskie, obie położone na peryferiach miastach. Najstarszy cmentarz żydowski położony jest pomiędzy ul. Strobowsk± a Zalewem Zadębie. Nie znana jest dokładna data powstania tej nekropolii, było to prawdopodobnie w pierwszej połowie XIX wieku. Wcze¶niej pochówki Żydów ze Skierniewic odbywały się w Łowiczu, Sochaczewie czy też w odległym Wyszogrodzie. Powierzchnia cmentarza wynosiła 7.692 metry kwadratowe. Cmentarz ten pełnił funkcje grzebalne do 1919 roku, kiedy to radni miasta - powołuj±c się na względy sanitarne - doprowadzili do jego zamknięcia. Podczas II wojny ¶wiatowej nazi¶ci zniszczyli nekropolię. Edward Włodarczyk w swej ksi±żce, zatytułowanej "Z dziejów Żydów skierniewickich", tak pisze o dewastacji z lat wojny: "U podnóża cmentarza żydowskiego Żydzi, pod nadzorem Niemców, usypali w poprzek rzeki groblę ziemn±. Aby nie było podmywania ziemi przez fale rzeki, Niemcy zmusili Żydów do pobrania płyt kamiennych z pobliskiego kirkutu i ułożenia ich na nasypie grobli. Uzyskano w ten sposób spiętrzenie wody i k±pielisko dla żołnierzy miejscowego garnizonu (.....). Rozlewisko było krótko eksploatowane. Na skutek gwałtownych wiosennych roztopów w 1943 roku, wody uderzyły w tamę, rozrywaj±c j± doszczętnie. Płyty zostały porwane wraz z ziemi± i zapadły w muł rzecznego koryta". Dzieło zniszczenia były kontynuowane niestety także po wojnie. Dzi¶ na cmentarzu znajdziemy tylko kilka fragmentów macew oraz ohel - niewielki budynek - chroni±cy grób rabina Szymona Kalisza syna słynnego Menachema Mendla z Warki, urodzonego w 1857 roku w Warce. Cadyk Kalisz mieszkał w Skierniewicach od 1886 roku i przez miejscowych Żydów był uważany za cudotwórcę. Zmarł w dniu 28 wrze¶nia 1926 roku. Po wojnie ohel był wykorzystywany jako szopa na narzędzia ogrodnicze. W latach dziewięćdziesi±tych teren został czę¶ciowo uporz±dkowany, miejscowi społecznicy ustawili tu nieliczne odnalezione macewy. Ostatnio wewn±trz wzniesiony został pobielony nagrobek z epitafium w języku hebrajskim o tre¶ci: "Tu pochowany rabin, cadyk, ¦więte ¦wiatło, nasz pan, nauczyciel i rabin Szymon, syn gaona, cadyka, nauczyciela i rabina, Mordechaja Menachema Mendla, cadyka błogosławionej pamięci, ze Skierniewic. Zmarł w dniu 20 tiszri 686 roku. Niech jego dusza będzie zwi±zana w wieniec życia wiecznego" (20 tiszri (5)686 r. = 8 paĽdziernik 1925 r., tłum. W. Tworek). Nad wej¶ciem do ohelu znajduje się oryginalna, kamienna tablica z inskrypcj± o tej samej tre¶ci. Wewn±trz można zobaczyć kartki papieru z modlitwami do cadyka, pozostawianymi przez pielgrzymuj±cych Żydów. Cmentarz jest ogrodzony drutem kolczastym, wej¶cie na jego teren możliwe jest przez przerwane ogrodzenie od strony drogi wiod±cej do zalewu lub przez podwórko s±siedniej posesji. |
|||
 |
 |
 |
 |
Nowy bejt olam w Skierniewicach założono w 1919 roku przy ul. Granicznej. Również ta nekropolia została zniszczona podczas II wojny ¶wiatowej oraz w okresie powojennym. Dzięki wysiłkom członków Towarzystwa Przyjaciół Skierniewic, w ostatnich latach na cmentarz powróciło wiele macew, odnalezionych na terenie miasta. Dzi¶ możemy obejrzeć tu około osiemdziesięciu płyt nagrobnych, zachowanych w cało¶ci lub w czę¶ciach. Towarzystwo prowadzi na cmentarzu prace porz±dkowe, planowane jest też ogrodzenie nekropolii. W 1998 roku przy wej¶ciu na teren cmentarza ustawiono stylizowan± na macewę tablicę z napisem: "Do 1939 roku Żydzi stanowili jedn± trzeci± mieszkańców Skierniewic. Wyróżniali się mow±, ubiorem i obyczajami. Dominowali w handlu, rzemio¶le i usługach. Byli w¶ród nich lekarze, adwokaci, a także radni. Po wkroczeniu do Skierniewic w 1939 roku, Niemcy zamknęli w nieludzkich warunkach Żydów z miasta i powiatu w getcie. Jego granice wyznaczały: południowa czę¶ć Rynku oraz ulice: Rawska, Stanisławska, Strykowska, Piotrkowska, Barania, Poprzeczna, Krótka i Floriana. 23 stycznia 1943 roku Niemcy zamknęli getto. 5.000 Żydów popędzili drog± do Rawy Mazowieckiej i dalej do Warszawy. Wycieńczeni i chorzy umierali w marszu. Tylko w drodze do Rawy zmarło ich ponad trzystu. Ciała zakopywano w przydrożnych rowach. Tablica ta wykonana staraniem Towarzystwa Przyjaciół Skierniewic, na koszt Ervinga Grossa, stanowi hołd pomordowanym i dowód pamięci". Na skraju cmentarza znajduje się zbiorowa mogiła ofiar Holocaustu. Umieszczono na niej pomnik z napisem o tre¶ci: "Tu spoczywaj± zwłoki 46 męczenników, małej cz±stki tych milionów, którymi barbarzyńcy hitlerowscy zasiali ziemie Polski. Większo¶ć tu pochowanych to Żydzi - mieszkańcy m. Skierniewic. Niechaj to miejsce ¶więte będzie otoczone piecz± każdego szlachetnego człowieka, gdyż to jedyny pomnik na szcz±tkach Żydostwa skierniewickiego. Ekshumacji, pogrzebu i budowy pomnika dokonano staraniem Chaima syna Nechemiasza Frenkla przy pomocy członków Komitetu Żydowskiego w roku 1947". Żydów zamordowanych podczas drugiej wojny ¶wiatowej upamiętnia też kilka pojedynczych nagrobków, wzniesionych po wyzwoleniu. Warto wiedzieć, że na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, w ohelu cadyków zwi±zanych z dynasti± wareck± pochowany jest Mendel Kalisz ze Skierniewic, syn cadyka Szymona Kalisza. W Skierniewicach zachowało się wiele starych budynków, w¶ród nich także domy należ±ce niegdy¶ do Żydów. Przy ul. Batorego znajduje się gmach starej bóżnicy. Izba Historii Skierniewic w swych zbiorach posiada nieliczne judaika, które jednak nie s± czę¶ci± stałej ekspozycji. Więcej informacji o lokalnej społeczno¶ci żydowskiej można znaleĽć w wydanym w 1993 r. obszernym opracowaniu autorstwa Edwarda Włodarczyka, zatytułowanym "Z dziejów Żydów skierniewickich". tekst & zdjęcia: K. Bielawski |
|||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Cmentarz żydowski w Skierniewicach w obiektywie Zbigniewa Nowaka | |||
 |
 |
 |
 |
| Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze Skierniewic i ich nekropoliach. Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± te cmentarze z okresu przed II wojn± ¶wiatow±. |
|||
 |
|||
| Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim. Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji. |
|||
| strona główna | cmentarze | warto wiedzieć | księga gości | napisz do nas |