Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
SIERPC
   

Jak podaje Encyclopedia Judaica, pierwsze wzmianki o Żydach w Sierpcu (w języku jidysz: Sheps) pochodzą z 1739 roku. Sierpeccy Żydzi utrzymywali się z drobnego handlu i rzemiosła, jednak ogólna sytuacja materialna większości z nich nie była najlepsza. W późniejszym okresie wielu żydowskich mieszkańców Sierpca korzystało z pomocy finansowej, udzielanej przez krewnych z Ameryki. Mimo to obecność Żydów w mieście przyczyniała się do jego rozwoju ekonomicznego. Dzięki Żydom na jarmarki w Sierpcu przyjeżdżali kupcy z odległych miast, w tym Lwowa czy Pragi.

W 1800 roku mieszkało tu 649 wyznawców judaizmu, co stanowiło aż sześćdziesiąt siedem procent wszystkich mieszkańców. Liczba Żydów w mieście stopniowo wzrastała, choć jednocześnie spadał ich procentowy udział w ogólnej populacji. Wzrost ich liczebności był spowodowany między innymi rozpoczętą w 1816 roku akcją rugowania ludności żydowskiej ze wsi. W 1856 roku w Sierpcu żyło 2.604 Żydów (56%), w 1897 roku - 2.935 osób (42%), w 1921 roku - 2.861 osób (42,5%), a w 1938 roku - tylko 307 (30,5%). Wyraźny spadek w początkach XX wieku był w dużej mierze wynikiem powszechnej w tym czasie emigracji do Ameryki. Szacuje się, że tylko w 1912 roku z okolic Płocka wyemigrowało ponad czterdzieści tysięcy Żydów.

Zagłada sierpeckiego sztetl przyszła stosunkowo szybko. Już 8 listopada 1939 roku naziści wysiedlili z Sierpca około siedemdziesięciu pięciu procent ludności pochodzenia żydowskiego. Michał Grynberg w książce "Żydzi w rejencji sierpeckiej" pisze: "bijąc nahajkami i kolbami karabinów, ustawiono Żydów w szeregi i tak uformowana kolumna ruszyła w kierunku dworca kolejowego (.....). Dźwięki orkiestry mieszały się płaczem i krzykami kobiet, które nie dotrzymując kroku marszu były nieludzko masakrowane przez żandarmów (.....). O godzinie dziesiątej wpędzono Żydów do wcześniej podstawionych wagonów towarowych, którymi dojechali do Pomiechówka. Tam żandarmi wypędzili pasażerów z wagonów i pognali ich pieszo do Nowego Dworu". Nowy Dwór był tylko etapem w ich wędrówce ku zagładzie - następnego dnia Żydzi zostali wygnani z Nowego Dworu, większość z nich trafiła do Warszawy. W Sierpcu pozostało około pół tysiąca osób narodowości żydowskiej, przydatnych dla gospodarki III Reszy.

Getto w Sierpcu zostało utworzone wiosną 1940 roku na obszarze pomiędzy ulicami Kasztelańską, Górną i Kilińskiego. Warunki życia były straszne. J. Przybyszewski w książce "Wspomnienia sierpczan 1900 - 1950" tak wspomina ten czas: "starsi Żydzi nie wytrzymywali nieludzkich warunków. Padali z wyczerpania, a ich ciała hitlerowcy kazali przysypywać ziemią". Sierpeckie getto zostało zlikwidowane 6 stycznia 1942 roku. Podczas deportacji zamordowano część Żydów, pozostałych wywieziono do Strzegowa, skąd później trafili do obozów w Auschwitz i Treblince.

Naziści zniszczyli miejscową synagogę oraz cmentarz żydowski, położony przy ul. Władysława Jagiełły. Płyty nagrobne zostały wykorzystane do układania chodników na terenie miasta. Nekropolia została odnowiona staraniem Lejba Gongoły, mieszkańca Sierpca, któremu dane było przeżyć Holocaust, londyńskiego rabina Eliakima Schlesingera, praprawnuka rabina z Sierpca i przewodniczącego Komitetu Ochrony Cmentarzy Żydowskich w Europie oraz lokalnych władz. Cmentarz uporządkowano i ogrodzono. Odzyskane macewy, pocięte na płyty chodnikowe, przewieziono i ustawiono na terenie nekropolii. Zabytkiem unikatowym w skali kraju jest drewniany dom przedpogrzebowy z 1928 roku. Na jego ścianach do dziś przetrwały hebrajskie inskrypcje. Dzięki pomocy p. Jana Jagielskiego z Żydowskiego Instytutu Historycznego możemy przytoczyć tłumaczenie fragmentu jednego z napisów: "To miejsce niech pocieszy Was z żałobnego opłakiwania Syjonu i Jerozolimy".

W dniu 1 września 1999 roku na odrestaurowanym cmentarzu żydowskim w Sierpcu odbyła się uroczystość jego symblicznego ponownego otwarcia. W ceremonii uczestniczyli przedstawiciele lokalnych władz oraz instytucji żydowskich, między innymi: wspomniany wcześniej rabin E. Schlesinger, Jonah Booksterin - dyrektor Fundacji Laudera w Polsce oraz Michał Semęt z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku.

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Robert Lipowski
Krótki film video z tego cmentarza znajdziesz w serwisie Youtube

Bibliografia:
Encyclopedia Judaica
Janusz Szczepański, "Społeczność żydowska Mazowsza w XIX - XX wieku"
Polecamy też lekturę opracowania
"Społeczność żydowska w Sierpcu na przestrzeni dziejów"

kirkut w Sierpcu
Sierpc - macewa
macewa w Sierpcu
nagrobek na cmentarzu żydowskim w Sierpcu
fragment macewy
nagrobek na cmentarzu żydowskim w Sierpcu
Jak donoszą nasi korespondenci, dom przedpogrzebowy niszczeje w szybkim tempie. Z okalającej go hebrajskiej inskrypcji pozostała już tylko jedna litera.
Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim w Sierpcu
ruiny domu przedpogrzebowego inskrypcje na ścianach domu przedpogrzebowego na cmentarzu żydowskim w Sierpcu inskrypcje na ścianach domu przedpogrzebowego na cmentarzu żydowskim w Sierpcu inskrypcje na ścianach domu przedpogrzebowego na cmentarzu żydowskim w Sierpcu
Cmentarz żydowski w Sierpcu w obiektywie Sylwii Podkowskiej
Sierpc - brama cmentarza żydowskiego Macewy w Sierpcu Sierpc - macewy Sierpc - kirkut
Cmentarz żydowski w Sierpcu w obiektywie Izy Obałek
ruiny domu przedpogrzebowego zniszczone inskrypcje na domu przedpogrzebowym fragemnt macewy nagrobek
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Sierpca i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas