Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
SEROCK  
 

Cmentarz żydowski w Serocku został założony na działce położonej na północ od miasta, przy obecnej ul. Pułtuskiej 132. Jak podaje regionalista dr Sławomir Jakubczak, cmentarz powstał około 1821-1822 r. Pierwsze wzmianki o jego istnieniu pochodzą z opisu granic Serocka, sporządzonego na podstawie pomiarów miasta z lat 1822-1823. Cmentarz został też zaznaczony na mapie 1828 r. W tym czasie w jego obrębie znajdowały się dwa obiekty - przypuszczalnie ohele rabinów lub inne zabudowania.

W 1884 r. powierzchnia cmentarza wynosiła 656,60 m2 i do 1916 r. została powiększona do 1,2 ha.

Podczas drugiej wojny światowej cmentarz został zniszczony - na polecenie niemieckich władz okupacyjnych nagrobki wyrwano i użyto do prac budowlanych, między innymi do układania schodów nad Narwią. Po wyzwoleniu jeszcze przez wiele lat macewy znajdowały się na wzgórzu Barbarka. Teren cmentarza został zajęty pod budowę ośrodka wczasowego "Narew", początkowo wykorzystywanego przez rzemieślników, następnie przez PZP, a potem odkupionego przez Bank PKO. Zapewne podczas budowy ośrodka usunięto pozostałości nagrobków. Na cmentarzu ustawiono huśtawki i altanki grillowe.

Jeszcze w latach 80-tych XX w. działacze Społecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce podnosili kwestię upamiętnienia miejsca pochówku serockich Żydów. W 1985 roku w liście do naczelnika miasta i gminy Serock pisali: "Jesteśmy ogromnie zaniepokojeni profanacją kamieni nagrobnych. Płyty te służą za schody i tarasy na górze Barbarka. Są spychane ze stromej skarpy i spadają nieomal na stojący niżej budynek. Wokół widać już wiele połamanych szczątków nagrobków".

Organizacje żydowskie oraz władze miejskie rozważały różne warianty zabezpieczenia ocalałych nagrobków, między innymi wykorzystanie macew do wzniesienia pomnika w miejscu dawnej synagogi serockiej czy przeniesienie płyt nagrobnych na cmentarz żydowski w Warszawie. Ostatecznie w 1992 r. kilkadziesiąt macew złożono na niewielkim zboczu w ustronnej części parku przy Ośrodku "Narew". W 2003 r. dr Sławomir Jakubczak oczyścił macewy, połączył rozbite fragmenty i wykonał dokumentację fotograficzną.

W 2011 r. na podstawie ustawy o restytucji mienia dawnych gmin żydowskich, działka cmentarna o powierzchni około 1,5 ha została przekazana Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie.

W 2012 r. na terenie Ośrodka "Narew" znajdowało się około 70-80 fragmentów płyt nagrobnych. Na podstawie dostarczonych zdjęć Krzysztof Bielawski - koordynator portalu Wirtualny Sztetl i twórca strony Kirkuty.pl - odczytał i przetłumaczył z języka hebrajskiego na język polski dane 14 osób:

1. [... syn] Meira, zm. 27 ijar 5675 r. (11.05.1915 r.)
2. Dawid syn [...] ha-Kohena,
3. Chana Hinda córka Mosze Mak, zm. 4 kislew 5691 r. (24.11.1930 r.).
4. Gimpel syn [...] zm. 19 tiszri 5687 r. (27.09.1926 r.)
5. Chaja Sara [...]
6. Menachem syn Jehudy Kac, zm. 25 tiszri 5685 r. (23.10.1924 r.)
7. Jeszaja Efraim syn Szragi, zm. 11 szwat 5667 r. (26.01.1907 r.)
8. Szlomo Icchak syn Altera Jechiela Blumberg, zm. 16 cheszwan 5695 r. (25.10.1934 r.)
w wieku 24 lat,
9. Cwi Józef syn Awrahama Melman, zm. [...] heszwan 5686 r. ([...]10/11.1925 r.)
10. [...]a Juta [...]
11. Szmuel Dow
12. Chaim Józef syn Szymona Aharona, zm. 21 aw 56[..]r. (po 20.08.1840 r.),
13. Bejla Fejga córka Jehoszuy, żona Chaima Arie Ejnisza
14. [syn] ha-Kohen, zm. 20 marcheszwan 5681 r. (11.11.1920 r.)

W 2014 r. na cmentarzu zbudowano lapidarium. Do muru obłożonego czarnym granitem przytwierdzono fragmenty zachowanych macew. W środkowej części pomnika umieszczono napis: "Teren cmentarza żydowskiego w Serocku. Miejsce pochówku Żydów od XVIII w. Zniszczony przez niemieckich nazistów w 1939 r. Nagrobki przez wiele lat leżały na stosie nieopodal cmentarza. Ten pomnik jest hołdem dla niegdyś kwitnącej gminy żydowskiej i żydowskich mieszkańców Serocka, zamordowanych podczas Holokaustu ze względu na ich pochodzenie. Wzniesiony przez United States Commission for the Preservation of America's Heritage Abroad i jej członka Lee R. Seeman we współpracy z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego i dzięki wsparciu rodziny kongresmena Gary'ego L. Ackermana, przyjaciół i rodziny Hannah Champness, Melvina i Beli Schoenfeldów, Stanleya Silversteina, rodziny Jeffrey'a Barnetta i wielu innych". Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się w dn. 27 sierpnia 2014 r.

We wrześniu 2014 r. Sławomir Pastuszka w ramach projektu "Pamięć w Kamieniu" sporządził spis zachowanych macew. Jak materiał źródłowy posłużyły fotografie nagrobków, wykonane przez Marcina Wygockiego w dn. 10 października 2013 r.

tekst: K. Bielawski
Bibliografia:
Jakubczak S., Dawny cmentarz żydowski , "Informator Gminy Serock" 2014, nr 5/137, ss. 12-13.
Księgę Pamięci Serocka znajdziesz tutaj:
Polecamy też odwiedzenie strony Jewish Heritage in Serock

Serock - cmentarz żydowski Serock - symbol błogosłowiących rąk na macewie Serock - macewy macewy z Serocka
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
inskrypcje na nagrobku cmentarz żydowski w Serocku Cmentarz żydowski w Serocku Cmentarz żydowski w Serocku
foto: Helen Albert foto: Helen Albert foto: Helen Albert foto: Helen Albert
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Serocka i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas