Cmentarz żydowski w Sędziszowie Małopolskim znajduje się w południowej czę¶ci miasta, przy ul. Szkarpowej i zajmuje działkę o nieregularnym kształcie o powierzchni 9539 m kw. Nekropolia została założona prawdopodobnie w XVIII w. Podawana w niektórych publikacjach informacja o powstaniu nekropolii w XVI w. wydaje się w±tpliwa.

W ci±gu około 200 lat funkcjonowania cmentarza pochowano na nim nie mniej niż kilka tysięcy osób. W 1885 r. spocz±ł tu miejscowy cadyk Awraham Horowic, syna Jakowa z Mielca, wnuk słynnego Naftalego Cwi z Ropczyc.

Podczas drugiej wojny ¶wiatowej na cmentarzu nazi¶ci dokonywali egzekucji. Do największej z nich doszło 24 lipca 1942 r., w trakcie likwidacji getta, kiedy na terenie miasta oraz na cmentarzu rozstrzelano około 400 osób. Ciała ofiar pochowano w zbiorowej mogile w południowej czę¶ci cmentarza.

Po zakończeniu działań wojennych miejscowy Komitet Żydowski doprowadził do upamiętnienia ofiar Zagłady. W 1946 r. na ich grobie ustawiono pomnik z napisem: "Tu spoczywa ponad 400 Żydów, którzy zginęli ¶mierci± męczeńsk±, zamordowani przez zbirów hitlerowskich w r. 1942. Cze¶ć ich pamięci. Pomnik ten został postawiony przez Komitet Żydowski Sędziszowa w r. 1946".

W ci±gu kolejnych dekad opuszczony cmentarz stopniowo niszczał. W jego obrębie przetrwały jedynie pojedyncze macewy lub ich fragmenty, m. in. nagrobek Mosze Lincera syna Chaima ha-Lewi, zm. 7 tiszri 5708 r. (21 wrze¶nia 1947 r.). W 1996 r. dzięki staraniom Fundacji Rodziny Nissenbaumów oraz rabina Sameula Teitelbauma nekropolia została ogrodzona i uporz±dkowana. Wzniesiono także ohel z macew± upamiętniaj±c± cadyka Awrahama syna Jakowa Horowitza (zm. 1 adar 5645 r. - 16 lutego 1885 r.), jego żonę Rachelę córkę Szmuela ha-Kohena (zm. 14 kislew, rok nieznany) oraz Aszera Lemila syna Towie Horowitza, wnuka Awrahama Horowitza, zm. 10 siwan 5693 r. ( 9 grudnia 1932 r.).

Pod koniec kwietnia 2013 r. z inicjatywy Tomasza Kocura-Malca z grupy AntySchematy przeprowadzono akcję sprz±tania cmentarza. W pracach uczestniczyli między innymi uczniowie z Liceum Ognokształcacego i Zespołu Szkół Zawodowych oraz osoby z Dziennego Centrum Aktywno¶ci Ruchowej. W ci±gu trzech dni robót wykarczowano zaro¶la i wywieziono ¶mieci. W tym samym czasie na jednej z pobliskich posesji odnaleziono kolejn± macewę, stoj±c± niegdy¶ na grobie Chany Bejli córki Josefa Dowa, zm. 7 ijar 5697 r. (18 kwietnia 1937 r.).

Cmentarz jest ogrodzony, z zamykan± bram±. Miejsca przechowywania klucza nie ustalono.

tekst: Krzysztof Bielawski
zdjęcia: Małgorzata Płoszaj
Kliknij tu, by obejrzeć film nakręcony na terenie tej nekropolii