Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ŚCINAWA    

Do drugiej połowy XVIII wieku obecność Żydów w Ścinawie ograniczała się do ich krótkoterminowych pobytów w tej osadzie. Pierwszym Żydem, którym osiedlił się w tym mieście był fabrykant tytoniu Borchard Loeser. Zamieszkał on w Ścinawie na mocy otrzymanego w dniu dwudziestego siódmego lutego 1772 r. przywileju generalnego, który zezwalał mu na osiedlenie się w dowolnie wybranym mieście na Śląsku. Loeser zakupił w Ścinawie plac po spalonym domu i wybudował nań fabrykę tytoniu. W 1787 r. rodzina Loesera liczyła dziesięć osób. Do członków jego rodziny lub do zatrudnianych przez niego w fabryce osób należał wówczas Michael Hirschel Cohn, zamieszkujący Ścinawę również od 1772 r., który w 1812 r. jako jedyny ścinawski Żyd otrzymał niemieckie obywatelstwo (równocześnie zmienił nazwisko na Cohn Stadt). Gmina żydowska w Ścinawie powstała dopiero po 1812 r. Powoli w mieście osiedlali się kolejni Żydzi: w 1814 r. Samuel Wohlauer, w 1821 r. Moritz Altmann, a w 1825 r. jego brat Julius. W 1829 r. Ścinawę zamieszkiwało dwunastu Żydów, w 1830 r. szesnastu, a dwa lata później dziewiętnastu. Z powodu tak niskiego stanu liczebności swych wyznawców, w 1832 r. gmina żydowska w Ścinawie przyłączyła się do gminy głogowskiej. Dopiero dwudziestego piątego września 1887 r. ścinawska gmina ponownie się usamodzielniła, a w 1906 r. dołączono o niej gminę wołowską.

Ścinawscy Żydzi swój dom modlitwy posiadali od około 1829 r. Dokumenty historyczne wymieniają Markusa Salza z Kobylna jako pierwszego urzędnika tam zatrudnionego. Powolny wzrost liczby ludności żydowskiej nie wymógł przez długi czas konieczności budowy synagogi. Dopiero w drugiej połowie XIX w. zakupiono w pobliżu ścinawskiego rynku dom i przebudowano go na synagogę. Jej poświęcenie nastąpiło osiemnastego września 1862 r.

W XX w. liczba żydowskich mieszkańców Ścinawy systematycznie spadała; świadczą o tym m. in. coraz rzadsze pochówki na miejscowym cmentarzu. Po drugiej wojnie światowej Żydzi nie powrócili do Ścinawy.

W 1842 r. społeczność mozaistyczna zakupiła kawałek ziemi z myślą o zlokalizowaniu nań cmentarza. Pierwszy pochówek nastąpił w 1845 r.; wcześniej ścinawscy Żydzi chowali swych krewnych na kirkutach w Głogowie, Brzegu Dolnym i Prusicach. Nekropolia ma powierzchnię 0,19 hektara. Jej północną granicę stanowi budynek sąsiedniej działki, z pozostałych stron ogrodzona jest zaś metalowym płotem; niegdyś od strony ulicy znajdowała się brama i furtka - dziś już nie istnieją. Ostatnie pochówki datowane są na lata trzydzieste XX w.

Nagrobki ustawione są w siedmiu regularnych rzędach - po mniej więcej dziewięć grobów w każdym z nich. Są to przeważnie pojedyncze stele z piaskowca o półkolistych lub trójkątnych naczółkach; kilka nagrobków ma kształt ostrosłupa. Inskrypcje zapisane są w języku hebrajskim lub niemieckim i hebrajskim. W przypadku gdy na froncie nagrobka umieszczony jest tekst tylko w języku hebrajskim, na jego tyle widnieje krótsza forma inskrypcji w języku niemieckim. Na macewach prawie nie występują elementy symboliczne; można znaleźć kilka złamanych świec i nieco więcej gałązek palmowych. Cmentarz zachował się w ogólnym stanie bardzo dobrym. Brakuje co prawda kilku tablic inskrypcyjnych, a część piaskowych macew jest nadgryziona przez ząb czasu, ale nekropolii tej nie zniszczyła ludzka ręka, co jest olbrzymim jej plusem. O porządek na cmentarzu dbają władze miasta, pilnując by zieleń nie pochłonęła go.

Miejsce to jest naprawdę warte odwiedzenia. Kirkut ścinawskich Żydów ujmuje prostotą, porządkiem, a czasem wręcz surowym stylem. Wszystko to w połączeniu z dobrym stanem nekropolii czyni ją niezwykle spokojnym i pełnym zadumy miejscem.

Cmentarz żydowski mieści się przy ul. Witosa - drodze wylotowej ze Ścinawy do wsi Krzyżowa, po lewej jej stronie (sąsiednia posesja ma na bramie adres ul. Witosa 11). Kilkadziesiąt metrów za cmentarzem biegną tory kolejowe.

macewa na cmentarzu żydowskim w Ścinawie
nagrobek na cmentarzu żydowskim w Ścinawie
macewa
Ścinawa - macewa
macewa

Podziękowania dla pana Andrzeja Sitarskiego za udostępnienie materiałów o historii ścinawskich Żydów.
tekst & zdjęcia: Małgorzata Frąckowiak
Kliknij tu by obejrzeć film video nagrany na tym cmentarzu

Ścinawa - kirkut
cmentarz żydowski w Ścinawie
cmentarz żydowski
kirkut w Ścinawie
cmentarz żydowski - Ścinawa
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach ze Ścinawy i i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas