Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
RYN

Cmentarz żydowski w Rynie znajduje się na wzniesieniu nad Jeziorem Ryńskim, przy obecnej ul. ¦wierczewskiego (dawnej Nikolaikenstrasse). Nekropolia powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku, wraz z ukonstytuowaniem się miejscowej gminy żydowskiej.

Niewiele wiadomo o historii tego miejsca do 1945 roku. W latach PRL działka cmentarna znalazła się na terenie Suwalskiego Przedsiębiorstwa Produkcji Le¶nej "Las". Na cmentarzu pobudowano latrynę dla pracowników zakładu. W latach siedemdziesi±tych Przedsiębiorstwo "Las" złożyło w Urzędzie do spraw Wyznań wniosek o zgodę na likwidację cmentarza. Władze nie przychyliły się do tej pro¶by, nakazuj±c jednocze¶nie ogrodzenie terenu i wykonanie dokumentacji fotograficznej.

W połowie lat dziewięćdziesi±tych kilkuhektarow± działkę po upadłych zakładach "Las" zakupiła Jadwiga C., żona Leona Ż., wła¶ciciela jednego z pensjonatów w Rynie. Teren miał być przeznaczony na cele rekreacyjno-turystyczne. W kwietniu 1995 r. nowy wła¶ciciel wyst±pił do Rady Miejskiej w Rynie o wyrażenie zgody na likwidację cmentarza. Pro¶ba ta została jednak załatwiona odmownie.

W maju 1995 r. spraw± zainteresował się Konrad Zbrożek, redaktor "Gazety Warmii i Mazur". Podczas wizyty w Rynie odwiedził cmentarz, na którym znajdowało się około 10 nagrobków, z inskrypcjami w językach niemieckim i hebrajskim, upamiętniaj±ce m. in. członków rodziny Goldstein i Podbielskich. Konrad Zbrożek wykonał wtedy kilka zdjęć. Jedna z fotografii - przedstawiaj±ca dobrze zachowan± macewę Miriam córki Mosze - została opublikowana jako ilustracja do artykułu "Biznes z duchami przodków" (Gazeta Warmii i Mazur, nr 118 z dn. 23.05.1995).

Cmentarz żydowski w Rynie wiosn± 2005 r.
Cmentarz żydowski w Rynie wiosn± 1995 r. (foto: Konrad Zbrożek, Gazeta Warmii i Mazur, nr 118 z dn. 23.05.1995)

Jesieni± 1995 r. Jadwiga C. sprzedała teren Piotrowi J., wła¶cicielowi znanej firmy produkuj±cej okna. Kilka dni po katolickim ¶wiecie zmarłych, podlegli Piotrowi J. robotnicy przyst±pili do zatarcia ostatnich ¶ladów cmentarza żydowskiego. Nagrobki wywieziono na wysypisko ¶mieci, zakopano w dole i przysypano warstw± ¶mieci. Sprawy jednak nie udało się utrzymać w tajemnicy. Interweniowały władze miejskie i prokuratura, dewastacj± zainteresowały się media, m. in. Gazeta Warmii i Mazur oraz Kurier Poranny.

W dniu 7 listopada 1995 r. urzędnicy miejscy w asy¶cie policjanta stwierdzili usunięcie 7 macew, rozkopanie 5 mogił pozbawionych nagrobków oraz zniszczenie ogrodzenia cmentarza. Czę¶ć nagrobków odnalezionych na wysypisku ¶mieci zabezpieczono w magazynach Urzędu Miasta. Wszczęte przez prokuraturę postępowanie w sprawie dewastacji zabytkowego miejsca pochówku zostało po kilku miesi±cach umorzone.

Do dzi¶ cmentarz znajduje się w obrębie przedsiębiorstwa Jocz przy ul. ¦wierczewskiego 38. Dostęp do cmentarza jest niemożliwy. Według informacji uzyskanej od pracowników firmy, niedozwolone jest także wykonywanie zdjęć terenu zdewastowanej nekropolii.

tekst: K. Bielawski
zdjęcie: Ewa Grossman

Ryn - cmentarz żydowski
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Rynu i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± ten cmentarz z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas