Wyznawcy judaizmu z RogoĽna (w języku niemieckim: Rogosen) chowali swych zmarłych na dwóch cmentarzach. Najstarszy z nich powstał zapewne w drugiej połowie szesnastego wieku na tzw. Żydowskiej Górce, przy obecnej ul. Le¶nej i zajmował powierzchnię około 1,5 hektara. W jego s±siedztwie prawdopodobnie w XIX wieku założono nowy cmentarz żydowski. Obie nekropolie zostały zniszczone podczas drugiej wojny ¶wiatowej. Na polecenie Niemców nagrobki zostały wykorzystane do utwardzania ulic. Do dzi¶ zachowały się jedynie ruiny domu przedpogrzebowego. Przytoczmy tu fragment listu, nadesłanego do naszej Redakcji przez jednego z mieszkańców RogoĽna: "Pamiętam doskonale budynek domu pogrzebowego, jeszcze w stanie idealnym, zacz±ł "niszczeć" w latach dziewięćdziesi±tych, najpierw kto¶ wyrwał ci±gnikiem stalowe ramy okien na złom, potem poszło już lawinowo: wandale, podpalenie dachu etc". Kilka fragmentów odnalezionych macew przechowywanych jest w miejscowym Muzeum Regionalnym im. Wojciechy Dutkiewicz przy Placu Karola Marcinkowskiego l. S± to kawałki o wymiarach około 20 na 20 cm, rozbite z przeznaczeniem do brukowania dróg.

Jak podaj± Teresa Palacz i Dorota Matyaszczyk w "Katalogu cmentarzy żydowskich w Wielkopolsce", na terenie cmentarza w RogoĽnie odnaleziono kilka kłódek. Stanowi± one ¶lady starego, żydowskiego zwyczaju wkładania kłódki do grobu. Halina Marcinkowska w opracowaniu zatytułowanym "Żydowski pogrzeb w przedwojennej Polsce" tak wyja¶nia motywy takiego postępowania: "Kłódkę kładziono na usta zmarłego, by ten "nie mówił". Kład±c kłódkę do grobu chciano by zmarły nie przekazywał tego, co się dzieje na tym ¶wiecie, przy czym kładziono j± nie bezpo¶rednio na usta, lecz na deskę wierzchni± na wysoko¶ci ust. Kłódka to znak zamknięcia grobu po wieczne czasy - jedno z talmudycznych okre¶leń grobu oznacza "zamknięcie", "zamek".

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Julia Marczak