Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
RADZYŃ PODLASKI
     

Pocz±tki osadnictwa żydowskiego w Radzyniu Podlaskim ton± w mrokach dziejów. Według "Encyclopedia Judaica", pierwsi Żydzi zamieszkali w mie¶cie wkrótce po jego założeniu. Wiadomo, że w 1765 roku w miasteczku żyło 537 wyznawców judaizmu. Działalno¶ć Gerszona Henocha Leinera i jego następców sprawiła, że Radzyń był jednym z o¶rodków chasydyzmu. W spisie powszechnym z 1921 roku pochodzenie żydowskie zadeklarowało 2.895 radzynian, co stanowiło 59,7% wszystkich mieszkańców. W czasie II wojny ¶wiatowej większo¶ć radzyńskich Żydów zginęła w komorach gazowych Treblinki. Po wojnie do miasteczka wróciło około dwudziestu Żydów, jednak wkrótce i oni opu¶cili swój rodzinny sztetl.

Żydzi w Radzyniu Podlaskim posiadali dwa miejsca pochówku. Tak zwany stary cmentarz żydowski znajdował się pomiędzy ulicami Zabielsk±, Cich± i Chomiczewskiego. Icchak Cnaanii Kopeck na kartach "Księgi Pamięci Radzynia" tak opisywał t± nekropolię: "Za ogrodzeniem (.....) rozci±gał się stary, opuszczony i zaniedbany żydowski cmentarz z prostymi, kamiennymi nagrobkami. Stały tam dwa groby słynnych zmarłych, wzniesione w formie małych budynków". Nekropolia ta została zniszczona, jej teren przeznaczono pod zabudowę miejsk±.

W pocz±tkach XX wieku miejscowa gmina wyznaniowa założyła drugi cmentarz, zlokalizowany przy ul. Lubelskiej. Uprzednio wzmiankowany Icchak Cnaanii Kopeck wspomina, iż "nowy cmentarz znajdował się około dwóch kilometrów od miasta, przy drodze wiod±cej do Czemiernik. Pro¶ci ludzie złorzecz±c mawiali czasem: "Powiniene¶ już i¶ć na czemiernick± drogę", maj±c na my¶li cmentarz". Również t± nekropolię zbezczeszczono w czasie drugiej wojny ¶wiatowej. Proces dewastacji trwał także w latach PRL - wiele płyt nagrobnych padło łupem złodziei i zostało wykorzystanych jako płyty chodnikowe czy tarcze szlifierek.

W pierwszej połowie lat dziewięćdziesi±tych XX wieku dzięki inicjatywie podjętej przez Pesacha Tunkielszwarza i współpracy Żydów pochodz±cych z Radzynia Podlaskiego oraz miejscowych władz, teren nekropolii uporz±dkowano i ogrodzono. W dniu 16 sierpnia 1995 r. na cmentarzu odsłonięto obelisk, po¶więcony ofiarom Holocaustu. Na pionowej, stylizowanej na macewę płycie wyryto Gwiazdę Dawida oraz napis w językach hebrajskim, polskim i angielskim o tre¶ci: "Ku wiecznej pamięci Żydów Radzynia, wymordowanym przez nazistów w latach 1939-1945. Cze¶ć ich pamięci! Cmentarz ten, założony z pocz±tkiem 20-go wieku, służył gminie żydowskiej do 1941 roku".

Do dzi¶ zachowały się nieliczne nagrobki lub ich fragmenty. Teren o powierzchni 0,69 ha jest zadbany, corocznie wykaszany, porastaj± go wysokopienne topole. W 2008 roku dzięki zaangażowaniu mieszkańca jednej z pobliskich wsi, na cmentarz przywieziono macewę wykorzystywan± po wojnie jako tarczę szlifiersk±. Nekropolia s±siaduje bezpo¶rednio z cmentarzem komunalnym. Osoby, które zechc± j± odwiedzić, powinny pod±żać z centrum miasta za drogowskazami w kierunku Parczewa. Oba cmentarze znajduj± się poza obrębem zabudowań miasta, około 300-400 metrów za skrzyżowaniem ulic Wisznickiej i Lubelskiej, po lewej stronie szosy.

Warto wiedzieć, że na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, w kwaterze 47 znajduje się grób zmarłego w 1929 roku radzyńskiego cadyka Mordechaja Józefa Eleazara, syna Gerszona Henocha. Kliknij tu, by zobaczyć zdjęcie jego ohelu.

 

tekst: Rafał Zubkowicz, K. Bielawski
zdjęcia: Artur Cyruk, Jacques Lahitte, Rafał Zubkowicz
Polecamy odwiedzenie strony "Radzyn Memorial Book"

Menora nad wej¶ciem Radzyń Podlaski - cmentarz żydowski Radzyń Podlaski - pomnik ku czci ofiar holocaustu Nagrobki na cmentarzu żydowskim
macewa z szaf± z księgami fragment macewy Nagrobki na cmentarzu żydowskim Cwi syn Jehudy. Niech dusza jego będzie zwi±zana w wieniec życia wiecznego
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas