Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
RADZYŃ PODLASKI
     

Początki osadnictwa żydowskiego w Radzyniu Podlaskim toną w mrokach dziejów. Według "Encyclopedia Judaica", pierwsi Żydzi zamieszkali w mieście wkrótce po jego założeniu. Wiadomo, że w 1765 roku w miasteczku żyło 537 wyznawców judaizmu. Działalność Gerszona Henocha Leinera i jego następców sprawiła, że Radzyń był jednym z ośrodków chasydyzmu. W spisie powszechnym z 1921 roku pochodzenie żydowskie zadeklarowało 2.895 radzynian, co stanowiło 59,7% wszystkich mieszkańców. W czasie II wojny światowej większość radzyńskich Żydów zginęła w komorach gazowych Treblinki. Po wojnie do miasteczka wróciło około dwudziestu Żydów, jednak wkrótce i oni opuścili swój rodzinny sztetl.

Żydzi w Radzyniu Podlaskim posiadali dwa miejsca pochówku. Tak zwany stary cmentarz żydowski znajdował się pomiędzy ulicami Zabielską, Cichą i Chomiczewskiego. Icchak Cnaanii Kopeck na kartach "Księgi Pamięci Radzynia" tak opisywał tą nekropolię: "Za ogrodzeniem (.....) rozciągał się stary, opuszczony i zaniedbany żydowski cmentarz z prostymi, kamiennymi nagrobkami. Stały tam dwa groby słynnych zmarłych, wzniesione w formie małych budynków". Nekropolia ta została zniszczona, jej teren przeznaczono pod zabudowę miejską.

W początkach XX wieku miejscowa gmina wyznaniowa założyła drugi cmentarz, zlokalizowany przy ul. Lubelskiej. Uprzednio wzmiankowany Icchak Cnaanii Kopeck wspomina, iż "nowy cmentarz znajdował się około dwóch kilometrów od miasta, przy drodze wiodącej do Czemiernik. Prości ludzie złorzecząc mawiali czasem: "Powinieneś już iść na czemiernicką drogę", mając na myśli cmentarz". Również tą nekropolię zbezczeszczono w czasie drugiej wojny światowej. Proces dewastacji trwał także w latach PRL - wiele płyt nagrobnych padło łupem złodziei i zostało wykorzystanych jako płyty chodnikowe czy tarcze szlifierek.

W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku dzięki inicjatywie podjętej przez Pesacha Tunkielszwarza i współpracy Żydów pochodzących z Radzynia Podlaskiego oraz miejscowych władz, teren nekropolii uporządkowano i ogrodzono. W dniu 16 sierpnia 1995 r. na cmentarzu odsłonięto obelisk, poświęcony ofiarom Holocaustu. Na pionowej, stylizowanej na macewę płycie wyryto Gwiazdę Dawida oraz napis w językach hebrajskim, polskim i angielskim o treści: "Ku wiecznej pamięci Żydów Radzynia, wymordowanym przez nazistów w latach 1939-1945. Cześć ich pamięci! Cmentarz ten, założony z początkiem 20-go wieku, służył gminie żydowskiej do 1941 roku".

Do dziś zachowały się nieliczne nagrobki lub ich fragmenty. Teren o powierzchni 0,69 ha jest zadbany, corocznie wykaszany, porastają go wysokopienne topole. W 2008 roku dzięki zaangażowaniu mieszkańca jednej z pobliskich wsi, na cmentarz przywieziono macewę wykorzystywaną po wojnie jako tarczę szlifierską. Nekropolia sąsiaduje bezpośrednio z cmentarzem komunalnym. Osoby, które zechcą ją odwiedzić, powinny podążać z centrum miasta za drogowskazami w kierunku Parczewa. Oba cmentarze znajdują się poza obrębem zabudowań miasta, około 300-400 metrów za skrzyżowaniem ulic Wisznickiej i Lubelskiej, po lewej stronie szosy.

Warto wiedzieć, że na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, w kwaterze 47 znajduje się grób zmarłego w 1929 roku radzyńskiego cadyka Mordechaja Józefa Eleazara, syna Gerszona Henocha. Kliknij tu, by zobaczyć zdjęcie jego ohelu.

 

tekst: Rafał Zubkowicz, K. Bielawski
zdjęcia: Artur Cyruk, Jacques Lahitte, Rafał Zubkowicz
Polecamy odwiedzenie strony "Radzyn Memorial Book"

Menora nad wejściem Radzyń Podlaski - cmentarz żydowski Radzyń Podlaski - pomnik ku czci ofiar holocaustu Nagrobki na cmentarzu żydowskim
macewa z szafą z księgami fragment macewy Nagrobki na cmentarzu żydowskim Cwi syn Jehudy. Niech dusza jego będzie związana w wieniec życia wiecznego
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas