Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
PRZEROŚL  
Żydzi zaczęli przybywać do Przerośli po założeniu miasta w XVI wieku, jednak wkrótce zostali stąd wygnani. Istotny rozwój osadnictwa żydowskiego w tej miejscowości nastąpił dopiero po epidemii z lat 1709 -1710. Zapewne zgoda na osiedlenie się Żydów w Przerośli wynikała z chęci poprawy sytuacji ekonomicznej miasta po okresie zarazy. W 1736 roku biskup wileński M. Zienkiewicz zezwolił na wybudowanie w Przerośli synagogi oraz założenie cmentarza żydowskiego. Na przestrzeni XVIII i XIX wieku liczba wyznawców judaizmu dynamicznie wzrastała - od 205 osób w 1799 roku do 443 osób w latach dwudziestych XIX wieku. W 1867 roku w Przerośli żyło już 598 osób pochodzenia żydowskiego. Źródło utrzymania ludności żydowskiej stanowiły głównie handel i rzemiosło. Warto wspomnieć, że miejscowy kościół został wykonany przez żydowskiego cieślę Abrahama Peltyna. W rękach Żydów znajdowało się też sześć browarów, dziewięć gorzelni i szesnaście karczm. Bliskość granicy sprawiała, że część z nich zajmowała się intratnym przemytem, głównie alkoholu, mięsa, wyrobów kolonialnych i cukru.
Mapa okolic Przerośli z 1931 roku
Mapa okolic Przerośli z 1931 roku. Źrodło: Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego

Podobnie jak w innych miastach tej części Europy, na przełomie XIX i XX wieku liczebność populacji żydowskiej w Przerośli spadła w wyniku emigracji zarobkowej za ocean oraz kryzysu wywołanego I wojną światową. W 1927 roku w dokumencie z lustracji miejscowej synagogi wzmiankowano już tylko "180 dusz wyznania mojżeszowego".

We wrześniu 1939 r. miasto początkowało zajęły wojska radzieckie, by później przekazać je Niemcom. Naziści deportowali żydowskich mieszkańców Przerośli do Siedlec, Łukowa oraz obozu w Treblince. Tak zakończyła się historia społeczności żydowskiej w Przerośli.

cmentarz żydowski w Przerośli Przerośl - teren cmentarza żydowskiego macewa w Przerośli Przerośl - nagrobek
zdjęcia: Aleksander Wąsowicz

Cmentarz żydowski w Przerośli został założony w 1736 roku i znajduje się w południowo-wschodniej części miasta, przy drodze do Zusienka. Wiadomo, że początkowo otaczał go drewniany płot, a w 1839 roku wzniesiono kamienny mur. Nekropolię zniszczono w latach II wojny światowej. Dewastację kontynuowano także po wojnie, wykorzystując macewy między innymi do układania fundamentów pod stodołami. Do dziś na powierzchni około 0,6 ha zachowało się ponad dwadzieścia nagrobków, wykonanych z nieociosanych kamieni granitowych. Widoczne są też resztki zniszczonego muru cmentarnego. Ostatni pochówek w tym miejscu miał miejsce w 1939 r.

Opracowano na podstawie listu p. Andrzeja Omasty z organizacji "Projekt Odnowy Cmentarzy Żydowskich w Polsce" do Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie.

tekst: K. Bielawski
Polecamy odwiedzenie strony internetowej Przerośl Jewish Cemetery

cmentarz żydowski w Przerośli cmentarz żydowski w Przerośli cmentarz żydowski w Przerośli cmentarz żydowski w Przerośli
cmentarz żydowski w Przerośli cmentarz żydowski w Przerośli cmentarz żydowski w Przerośli cmentarz żydowski w Przerośli
zdjęcia: Jan Wiktor Sienkiewicz
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Przerośli i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe jest wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas