Cmentarz żydowski w Podwilku na zboczu Góry Kuligowej powstał zapewne w drugiej połowie XIX wieku. Jest to miejsce spoczynku Żydów z Podwilka oraz okolicznych miejscowo¶ci, między innymi Piekielnika, Lipnicy, Zubrzycy.

Do dzi¶ na terenie nekropolii zachowało się kilkadziesi±t nagrobków. S± to w większo¶ci tradycyjne macewy, o zwieńczeniach prostych, trójk±tnych lub łukowych. Umieszczone w nich typowe dla żydowskiej sztuki nagrobnej płaskorzeĽby nierzadko ¶wiadcz± o kunszcie miejscowych kamieniarzy. Zwracaj± uwagę finezyjnie wykute dłonie złożone w ge¶cie błogosławieństwa; podtrzymuj±ce ¶wiecznik lwy czy oryginalnie odwzorowany pięcioramienny ¶wiecznik na grobie jednej z kobiet. Inskrypcje nagrobne wykonano w języku hebrajskim, zdarzaj± się też epitafia w języku niemieckim (np. na nagrobku Rosy Tandlich) czy węgierskim (np. na macewie Miksy Kurcz). Mimo lat dewastacji, daje się wyróżnić rzędowy układ pochówków. W¶ród zaro¶li widać resztki zniszczonego, wykonanego po wojnie drewnianego ogrodzenia oraz ceglane filary bramy. Z cmentarza roztacza się piękny widok na Babi± Górę. Miejsce jest raczej zapomniane przez ludzi, położone w¶ród pól i lasów.

Przed laty, dzięki staraniom członków Kręgu Przyjaciół Orawy wykonano prace restauracyjne na terenie nekropolii - ustawiono nagrobki, wywieziono ¶mieci. Brak bież±cych, cyklicznych działań konserwatorskich powoduje jednak, że cmentarz powoli przegrywa walkę z czasem. Nasz korespondent po wizycie w listopadzie 2008 r. tak opisał t± nekropolię: "Widok jaki tam zastałem był bardziej niż smutny. Macewy ukryte s± w gęstych zaro¶lach, cały teren porastaj± utrudniaj±ce dostęp chaszcze. Duża czę¶ć płyt leży na ziemi, wiele poro¶niętych jest przez mchy, trawy. Nieliczne macewy trzymaj± jeszcze pion, ale i one wkrótce znikn± pod naporem ro¶linno¶ci. Wiele inskrypcji jest już niemal nieczytelnych, wiele nagrobków popękanych. Poprzewracane nagrobki i pokrywaj±ca wszystko zaro¶la tworz± obraz całkowitego zniszczenia".

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Małgorzata Płoszaj

Opis dojazdu do cmentarza: Jad±c od strony Chyżnego należy skręcić we wsi przed ko¶ciołem w prawo, dalej kierować się drog± asfaltow± aż do małej kapliczki. Przy kapliczce po prawej stronie drogi należy skręcić w prawo (droga pnie się pod górę) w pola. Od końca asfaltowej drogi trzeba i¶ć pieszo około 250 m pod górę. Cmentarz położony jest pod lasem.