Kliknij, aby dodaæ stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieæ księga gości napisz do nas
P£OCK      

Pierwsza wzmianka o dzielnicy ¿ydowskiej w P³ocku (w jêzyku jidysz - Plotzk) pochodzi z 1237 roku. Dzielnica zajmowa³a czê¶æ starego miasta przy murach miejskich, na pó³nocny wschód od rynku i by³a jedn± z najstarszych w Polsce. Tu¿ przed wojn± mieszka³o w P³ocku oko³o dziesiêciu tysiêcy ¯ydów, którzy stanowili jedn± trzeci± wszystkich mieszkañców. W P³ocku wychodzi³ miesiêcznik "Dos Plotsker Wort" i tworzyli tu miêdzy innymi pisarze Szalom Asz i Jakir Warszawski, malarze Natan Karen i Max Eljowicz.

W P³ocku znajdowa³y siê dwa cmentarze ¿ydowskie. W 1568 roku zakupiono plac pod cmentarz, który usytuowany jest przy obecnej ulicy 3 Maja, tu¿ przy Liceum im W³adys³awa Jagie³³y. Najprawdopodobniej pochówki odbywa³y siê na nim od 1570 roku. Natomiast nowy cmentarz za³o¿ono w 1845 roku przy ul. Sportowej.

Od pa¼dziernika 1939 roku, kiedy w³adzê w P³ocku przejê³y niemieckie organy administracji cywilnej, zaczê³y siê prze¶ladowania ludno¶ci ¿ydowskiej, a miejsca ¿ydowskiego kultu religijnego zosta³y zbezczeszczone lub zniszczone. Podczas likwidacji cmentarza przy ul. 3 Maja, grupa ¯ydów odkopa³a grób rabi Zysze Plockera, zmar³ego przed 103 laty. Szcz±tki rabina owiniêto ta³esem i wraz ze sprofanowanymi roda³ami pochowano na nowym cmentarzu. Do koñcowego zatarcia ¶ladów po starym cmentarzu przyczyni³y siê w³adze po wojnie, przeznaczaj±c ten teren pod zabudowê. Obecnie znajduje siê tu internat liceum. Jedyn± pozosta³o¶ci± po starym cmentarzu jest mur, który zachowa³ siê przy przej¶ciu dla pieszych od ulicy 3 Maja do ulicy Padlewskiego. Prawie ca³kowicie zniszczono równie¿ nowy cmentarz, po³o¿ony przy ul. Sportowej. Porozbijane macewy z obu cmentarzy przeznaczono na brukowanie chodników oraz do budowy schodów prowadz±cych ze Wzgórza Dominikañskiego nad Wis³ê.

P³ock - ¦ciana P³aczu Plock - fragment macewy Plock - fragment macewy
zdjêcia: Ryszard Bielawski
Po wojnie powróci³o do P³ocka oko³o trzystu ¯ydów, którzy próbowali odbudowaæ ¿ycie religijne i kulturalne. 22 lutego 1945 powo³ano Komitet ¯ydowski, który w pa¼dzierniku 1946 roku zorganizowa³ ekshumacjê zw³ok ¯ydów p³ockich zamordowanych w parowie imielnickim. Zw³oki przeniesiono z miejsca ka¼ni na cmentarz ¿ydowski przy ul. Sportowej. Zachowany nowy cmentarz ¿ydowski w P³ocku po³o¿ony jest przy ul. Mickiewicza. Czê¶æ cmentarza, zamkniêta, jest ogrodzona z trzech stron metalowym p³otem, który oddziela cmentarz zamkniêty od otwartego. Na murze, zwanym Murem P³aczu, osadzono fragmenty macew pochodz±cych zarówno ze starego, jak i nowego cmentarza.
P³ock - cmentarz ¿ydowski fragment nagrobka zniszczona macewa grób na cmentarzu ¿ydowskim w P³ocku
zdjêcia: Robert Lipowski

W przeciwleg³ej czê¶ci cmentarza znajduj± siê groby powojenne. Na niektórych tablicach inskrypcje trudne s± ju¿ do odczytania. Jest miêdzy innymi grób Alfreda Blaja, który urodzi³ siê w 1876 roku w rodzinie kupieckiej. Ukoñczy³ Akademiê Handlow± w Niemczech. Przed wojn± prowadzi³ sklep b³awatny przy ul. Grodzkiej w P³ocku. Wojnê prze¿y³ na "aryjskich" papierach. Od 1946 roku by³ przewodnicz±cym Komitetu ¯ydowskiego w P³ocku. Pracowa³ w PPS i Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Zmar³ 16 grudnia 1958 roku. Nagrobek w postaci ma³ej macewy z rze¼bionym z³amanym drzewem - symbolem ¶mierci - stoi na grobie niemowlêcia Feliksa Papierczyka, zmar³ego w 12 grudnia 1954 roku, który - jak g³osi inskrypcja - "pozostawi³ w smutku rodziców i siostrzyczkê". Feliks by³ synkiem Abrama Papierczyka, który po ¶mierci Alfreda Blaja, kierowa³ Towarzystwem Spo³eczno-Kulturalnym ¯ydów w P³ocku. Na zrekonstruowanym nagrobku wyryte s± dwa epitafia: "Tu spoczywaj± zw³oki rzadkich cnót niewiasty b.p. Blumy z Kenigsbergów Neumark, zmar³ej 24 wrze¶nia 1889, ¿y³a lat 73" oraz na górze nagrobka drugie epitafium: "Henia Lichtensztein zmar³a 16 marca 1946 roku, prze¿ywszy lat 31". Helena Lichtensztein z domu Judit by³a jedn± z nielicznych osób, które powróci³y do P³ocka prze¿ywszy obóz w O¶wiêcimiu-Brzezince.

pomnik upamiêtniaj±cy zamordowanych ¯ydów p³ockich - foto: Robert Lipowski pomnik upamiêtniaj±cy zamordowanych ¯ydów p³ockich - foto: Robert Lipowski pomnik upamiêtniaj±cy zamordowanych ¯ydów p³ockich - foto: Robert Lipowski pomnik upamiêtniaj±cy zamordowanych ¯ydów p³ockich - foto: Robert Lipowski
zdjêcia: Robert Lipowski

Na cmentarzu znajduje siê te¿ pomnik, upamiêtniaj±cy zamordowanych ¯ydów p³ockich, wykonany wed³ug projektu artysty plastyka Lucjana Kota z Bytomia.

Zbieraj±c materia³y do mojego filmu "¦ladami przesz³o¶ci" o zabytkach ¿ydowskich w Polsce, po raz pierwszy odwiedzi³em cmentarz ¿ydowski w P³ocku w 1997 roku. Cmentarz przedstawia³ wtedy widok godny po¿a³owania - teren by³ za¶miecony, ogrodzenie odrapane, na pomniku anty¿ydowskie napisy. Kiedy po latach ponownie odwiedzi³em to miejsce, by³em mile zaskoczony jego stanem. Cmentarz by³ piêknie posprz±tany, ogrodzenie kompletne i odmalowane, a pomnik nieskazitelnie czysty.

Warto wiedzieæ, ¿e na cmentarzu ¿ydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, w kwaterze 1, tu¿ obok ohelu Bera Sonnenberga znaduje siê grób zmar³ego w 1833 r. cadyka Arie Lejba z P³ocka. Jego grób jest odwiedzany przez chasydów z ró¿nych krajów. Cmentarz w Warszawie jest tak¿e miejscem pochówku I. Flancgarta.

tekst: Ryszard Bielawski
Polecamy te¿ odwiedzenie poni¿szych stron internetowych:
We remember Jewish P³ock!
Ksiêga Pamiêci P³ocka
Kliknij tu, by obejrzeæ film video, nakrêcony na terenie cmentarza w P³ocku

Kuczki w P³ocku w obiektywie Zbigniewa Nowaka
Jednym z ¿ydowskim ¶wi±t jest Sukot, zwany te¿ ¦wiêtem Sza³asów lub Kuczkami, upamiêtniaj±cy czterdziestoletni± tu³aczkê ¯ydów na pustyni. Zgodnie z poleceniem z Ksiêgi Kap³añskiej, brzmi±cym: "Bêdziecie mieszkaæ w sza³asach przez siedem dni, aby wiedzia³y wasze przysz³e pokolenia, ¿e w sza³asach kaza³em mieszkaæ synom izraelskim, gdy wyprowadzi³em ich z ziemi egipskiej", w tym czasie mê¿czy¼ni modl± siê i jedz± posi³ki poza domem, w sza³asach ustawionych pod go³ym niebem. Z czasem popularne sta³o siê budowanie odpowiednika sza³asu - w Polsce zwanego kuczk± - na balkonie domu. Do dzi¶ w Polsce zachowa³y siê nieliczne drewniane kuczki, kilka z nich mo¿na odnale¼æ w P³ocku.
kuczka w P³ocku kuczka w P³ocku kuczka w P³ocku P³ock - kuczka
Poszukujemy wszelkich informacji o ¯ydach z Plocka i ich nekropoliach.
Czekamy te¿ na relacje osób, które pamiêtaj± te cmentarze z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjêcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materia³ów mo¿liwe wy³±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieæ księga gości napisz do nas