Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
PŁOCK      

Pierwsza wzmianka o dzielnicy żydowskiej w Płocku (w języku jidysz - Plotzk) pochodzi z 1237 roku. Dzielnica zajmowała czę¶ć starego miasta przy murach miejskich, na północny wschód od rynku i była jedn± z najstarszych w Polsce. Tuż przed wojn± mieszkało w Płocku około dziesięciu tysięcy Żydów, którzy stanowili jedn± trzeci± wszystkich mieszkańców. W Płocku wychodził miesięcznik "Dos Plotsker Wort" i tworzyli tu między innymi pisarze Szalom Asz i Jakir Warszawski, malarze Natan Karen i Max Eljowicz.

W Płocku znajdowały się dwa cmentarze żydowskie. W 1568 roku zakupiono plac pod cmentarz, który usytuowany jest przy obecnej ulicy 3 Maja, tuż przy Liceum im Władysława Jagiełły. Najprawdopodobniej pochówki odbywały się na nim od 1570 roku. Natomiast nowy cmentarz założono w 1845 roku przy ul. Sportowej.

Od paĽdziernika 1939 roku, kiedy władzę w Płocku przejęły niemieckie organy administracji cywilnej, zaczęły się prze¶ladowania ludno¶ci żydowskiej, a miejsca żydowskiego kultu religijnego zostały zbezczeszczone lub zniszczone. Podczas likwidacji cmentarza przy ul. 3 Maja, grupa Żydów odkopała grób rabi Zysze Plockera, zmarłego przed 103 laty. Szcz±tki rabina owinięto tałesem i wraz ze sprofanowanymi rodałami pochowano na nowym cmentarzu. Do końcowego zatarcia ¶ladów po starym cmentarzu przyczyniły się władze po wojnie, przeznaczaj±c ten teren pod zabudowę. Obecnie znajduje się tu internat liceum. Jedyn± pozostało¶ci± po starym cmentarzu jest mur, który zachował się przy przej¶ciu dla pieszych od ulicy 3 Maja do ulicy Padlewskiego. Prawie całkowicie zniszczono również nowy cmentarz, położony przy ul. Sportowej. Porozbijane macewy z obu cmentarzy przeznaczono na brukowanie chodników oraz do budowy schodów prowadz±cych ze Wzgórza Dominikańskiego nad Wisłę.

Płock - ¦ciana Płaczu Plock - fragment macewy Plock - fragment macewy
zdjęcia: Ryszard Bielawski
Po wojnie powróciło do Płocka około trzystu Żydów, którzy próbowali odbudować życie religijne i kulturalne. 22 lutego 1945 powołano Komitet Żydowski, który w paĽdzierniku 1946 roku zorganizował ekshumację zwłok Żydów płockich zamordowanych w parowie imielnickim. Zwłoki przeniesiono z miejsca kaĽni na cmentarz żydowski przy ul. Sportowej. Zachowany nowy cmentarz żydowski w Płocku położony jest przy ul. Mickiewicza. Czę¶ć cmentarza, zamknięta, jest ogrodzona z trzech stron metalowym płotem, który oddziela cmentarz zamknięty od otwartego. Na murze, zwanym Murem Płaczu, osadzono fragmenty macew pochodz±cych zarówno ze starego, jak i nowego cmentarza.
Płock - cmentarz żydowski fragment nagrobka zniszczona macewa grób na cmentarzu żydowskim w Płocku
zdjęcia: Robert Lipowski

W przeciwległej czę¶ci cmentarza znajduj± się groby powojenne. Na niektórych tablicach inskrypcje trudne s± już do odczytania. Jest między innymi grób Alfreda Blaja, który urodził się w 1876 roku w rodzinie kupieckiej. Ukończył Akademię Handlow± w Niemczech. Przed wojn± prowadził sklep bławatny przy ul. Grodzkiej w Płocku. Wojnę przeżył na "aryjskich" papierach. Od 1946 roku był przewodnicz±cym Komitetu Żydowskiego w Płocku. Pracował w PPS i Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Zmarł 16 grudnia 1958 roku. Nagrobek w postaci małej macewy z rzeĽbionym złamanym drzewem - symbolem ¶mierci - stoi na grobie niemowlęcia Feliksa Papierczyka, zmarłego w 12 grudnia 1954 roku, który - jak głosi inskrypcja - "pozostawił w smutku rodziców i siostrzyczkę". Feliks był synkiem Abrama Papierczyka, który po ¶mierci Alfreda Blaja, kierował Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Płocku. Na zrekonstruowanym nagrobku wyryte s± dwa epitafia: "Tu spoczywaj± zwłoki rzadkich cnót niewiasty b.p. Blumy z Kenigsbergów Neumark, zmarłej 24 wrze¶nia 1889, żyła lat 73" oraz na górze nagrobka drugie epitafium: "Henia Lichtensztein zmarła 16 marca 1946 roku, przeżywszy lat 31". Helena Lichtensztein z domu Judit była jedn± z nielicznych osób, które powróciły do Płocka przeżywszy obóz w O¶więcimiu-Brzezince.

pomnik upamiętniaj±cy zamordowanych Żydów płockich - foto: Robert Lipowski pomnik upamiętniaj±cy zamordowanych Żydów płockich - foto: Robert Lipowski pomnik upamiętniaj±cy zamordowanych Żydów płockich - foto: Robert Lipowski pomnik upamiętniaj±cy zamordowanych Żydów płockich - foto: Robert Lipowski
zdjęcia: Robert Lipowski

Na cmentarzu znajduje się też pomnik, upamiętniaj±cy zamordowanych Żydów płockich, wykonany według projektu artysty plastyka Lucjana Kota z Bytomia.

Zbieraj±c materiały do mojego filmu "¦ladami przeszło¶ci" o zabytkach żydowskich w Polsce, po raz pierwszy odwiedziłem cmentarz żydowski w Płocku w 1997 roku. Cmentarz przedstawiał wtedy widok godny pożałowania - teren był za¶miecony, ogrodzenie odrapane, na pomniku antyżydowskie napisy. Kiedy po latach ponownie odwiedziłem to miejsce, byłem mile zaskoczony jego stanem. Cmentarz był pięknie posprz±tany, ogrodzenie kompletne i odmalowane, a pomnik nieskazitelnie czysty.

Warto wiedzieć, że na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, w kwaterze 1, tuż obok ohelu Bera Sonnenberga znaduje się grób zmarłego w 1833 r. cadyka Arie Lejba z Płocka. Jego grób jest odwiedzany przez chasydów z różnych krajów. Cmentarz w Warszawie jest także miejscem pochówku I. Flancgarta.

tekst: Ryszard Bielawski
Polecamy też odwiedzenie poniższych stron internetowych:
We remember Jewish Płock!
Księga Pamięci Płocka
Kliknij tu, by obejrzeć film video, nakręcony na terenie cmentarza w Płocku

Kuczki w Płocku w obiektywie Zbigniewa Nowaka
Jednym z żydowskim ¶wi±t jest Sukot, zwany też ¦więtem Szałasów lub Kuczkami, upamiętniaj±cy czterdziestoletni± tułaczkę Żydów na pustyni. Zgodnie z poleceniem z Księgi Kapłańskiej, brzmi±cym: "Będziecie mieszkać w szałasach przez siedem dni, aby wiedziały wasze przyszłe pokolenia, że w szałasach kazałem mieszkać synom izraelskim, gdy wyprowadziłem ich z ziemi egipskiej", w tym czasie mężczyĽni modl± się i jedz± posiłki poza domem, w szałasach ustawionych pod gołym niebem. Z czasem popularne stało się budowanie odpowiednika szałasu - w Polsce zwanego kuczk± - na balkonie domu. Do dzi¶ w Polsce zachowały się nieliczne drewniane kuczki, kilka z nich można odnaleĽć w Płocku.
kuczka w Płocku kuczka w Płocku kuczka w Płocku Płock - kuczka
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Plocka i ich nekropoliach.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętaj± te cmentarze z okresu przed II wojn± ¶wiatow±.
Teksty i zdjęcia opublikowane w serwisie www.kirkuty.xip.pl s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wył±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas